TÁI HẠ KHÚC

V .

Tái lỗ thừa thu há
Thiên binh xuất Hán gia
Tướng quân phân hổ trúc
Chiến sĩ ngọa Long Sa
Biên nguyệt tùy cung ảnh
Hồ sương phất kiếm hoa
Ngọc Quan thù vị nhập
Thiếu phụ mạc trường ta

Dịch nghĩa

Gặp tiết thu , giặc ngoài ải tràn xuống
Binh trời ra từ nhà Hán
Tướng quân chi ấn hổ trúc
Binh sĩ nằm lăn trên băi Bạch Lonh Đôi
Trăng ngoài ải theo lẩn bóng cung
Sương đất Hồ thấm ướt lưỡi kiếm
Ngọc Quan chưa vào được
Vợ trẻ chớ nên than dài

Dịch thơ :

Thu sang , giặc tràn xuống
Binh nhà Hán tung ra
Tướng nhận ấn hổ trúc
Quân đóng vùng Long Sa
Bóng cung , trăng ải dọi
Kiếm sắc , sương Hồ pha
Ngọc Quan chưa vượt nổi !
Đừng trách người đi xa !

Ngô Văn Phú dịch

Tái Hạ Khúc

VI .

Phong hoả động sa mạc
Liên chiếu Cam Tuyền vân
Hán hoàng án kiếm khởi
Hoàn triệu Lư tướng quân
Binh khí thiên thượng hợp
Cổ thanh lũng để văn
Hoành hành phụ dũng khí
Nhất chiếm tĩnh yêu phấ

Dịch nghĩa :

Khói lửa rung động ngoài sa mạc
Soi đến tận mây Cam Tuyền
Vua Hán chống kiếm dậy
Lại với Lư tướng quân
Khí quân tụ cả trên trời
Tiếng trống vang dậy ngoài cơi
Tung hoành đầy khí thế
Yêu quái một trận dẹp tan

Dịch thơ :

Khói lửa động biển cát
Đỏ rực mây Cam Tuyền
Vua Hán chống kiếm dậy
Vời vội Lư tướng quân
Gươm đao ngất khí phách
Trống trận nổi rền vang
Tung hoành đầy thanh thế
Một trận yêu quái tan

Ngô Văn Phú dịch

TẢO PHÁT BẠCH ĐẾ THÀNH

Triêu từ Bạch đế thái vân gian
Thiên lư Giang Lăng nhất nhật hoàn
Lưỡng ngạn viên thanh đề bất trú
Khinh chu dĩ quá vạn trùng san


Dịch nghĩa :

Sáng từ biệt thành Bạch Đế trong sắc mây rực rỡ
Một ngày vượt ngàn dặm về đến Giang Lăng
Hai bên bờ tiếng vượn kêu không dứt
Thuyền nhẹ tênh tênh đă vượt núi non muôn trùng

Dịch thơ :
RA ĐI SỚM TỪ THÀNH BẠCH ĐẾ

Bạch đế xuôi thuyền mây chói chang
Một ngày ngàn dặm đến Giang Lăng
Bên bờ tiếng vượn kêu không dứt
Rừng núi muôn trùng thuyền nhẹ băng

Ngô Văn Phú dịch

ĐẢO Y THIÊN


Khuê lư giai nhân niên thập dư
Tần nga đối ảnh hận ly cư
Hốt phùng giang thượng xuân qui yến
Hàm đắc vân trung xích tố thư
Ngọc thủ khai giam trường thán tức :
Cuồng phu do thú Giao Hà bắc !
Vạn lư Giao Hà thủy bắc lưu
Nguyện vi song điểu phiếm trung châu
Quân biên vân ủng thanh ty kỵ
Thiếp xứ đài sinh hồng phấn lâu
Lâu thượng xuân phong nhật tương yết
Thùy năng lăm kính khan sầu phát ?
Hiểu xuy huân quản tùy lạc hoa
Dạ đảo nhung y hướng minh nguyệt
Minh nguyệt cao cao khắc lậu trường
Trân châu liêm bạc yểm lan đường
Hoành thùy bảo ác đồng tâm kết
Bán phất quỳnh diên tô hợp hương
Quỳnh diên , bảo ác liên chi cẩm
Đăng chúc huỳnh huỳnh chiếu cô tẩm
Hữu sứ bằng tương kim tiễn đao
Vị quân lưu hạ tương tư chẩm
Trích tận đ́nh lan bất kiến quân
Hồng cân thức lệ sinh nhân uân
Minh niên cánh nhược chinh biên tái
Nguyện tác Dương đài nhất đoạn văn


Dịch nghĩa

Người đẹp ở pḥng khuê đă hơn mười năm
Đổi bóng chau mày giận phải sống một ḿnh
Bỗng gặp én xuân bay về trên sông
Trong mây ngậm bức thư trên lụa trắng
Tay ngọc mở phong thư , miệng thở dài
Anh chồng cuồng c̣n đi thú ở phía bắc sông Giao
Muôn dặm sông Giao nước chảy về phương Bắc
Nguyện làm đôi chim , cùng bay quanh băi giữa sông
Bên ḿnh chàng , mây bao phủ , ngựa rủ tơ xanh
Nơi thiếp ở , rêu mọc trên lầu son phấn
Gió xuân thổi trên lầu , ngày đà sắp hết
Ai ḷng nào cầm gương , nh́n mái tóc sầu thương
Sớm thổi sáo trúc theo cánh hoa rơi
Đê, giặt áo binh nhung , ngẩng nh́n trăng sáng
Trăng sáng cao vời , giọt đồng hồ kéo dài
Bức rèm trân châu rủ che kín nhà lan
Rủ ngang màn báu kết giải đồng tâm
Pháng phất trên nửa chiếu quỳnh ngát hương tô hợp
Chiếu ngọc màn báu gấm thêu đôi cánh liền nhau
Đèn nến sáng ngời chiếu chỗ nằm trơ trọi
Nếu có người nhắn tin , thiếp sẽ lấy kéo vàng
V́ chàng may để lại chiếc gối tương tư
Hái hết hoa lan trong sân mà chưa thấy chàng
Khăn hồng lau lệ những hoa mờ đôi mắt
Năm sau nếu chàng vẫn lại đi nơi biên tái
Thiếp nguyện làm một đóa mây trôi ở chống Dương Đài

Dịch thơ

BÀI CA ĐẬP ÁO

Mười mấy buồng xuân gái liễu thơ
Xa chồng ngắm bóng ủ mây tơ
Chợt trông đầu bến xuân về yến
Xa ngậm tin mây lụa một tờ
Mở thơ , năo ruột than dài :
Chồng ta đóng măi đóng hoài sông Giao !
Muôn dặm sông Giao nước ngược chiều
Làm đôi chim băi lượn ṿng theo
Chàng bên cương ngựa lồng mây khói
Thiếp bóng lầu son dấu cỏ rêu

Bóng xế trên lầu thoáng gió xuân
Tóc sầu ai dám ngắm gương chăng ?
Tiếng tiêu buổi sớm theo hoa rụng
Chiếc áo đêm trường đập bóng trăng

Trăng sáng cao vời , giọt điểm canh
Nhà lan châu ngọc thấp buông mành
Đồng tâm giái kết ngang màn liễu
Tô hợp hương chia nửa chiếu quỳnh

Bằng gấm cành giao chiếu lẫn màn
Giường đơn hiu hắt ngọn đèn tàn !
Có ai trao kéo giùm nhau với
Cắt gối tương tư để nhớ chàng

Lan sân hái sạch thấy chàng đâu !
Nước mắt khăn lau đă ố màu
Ngoài ải năm sau c̣n đóng nữa
Mây thần xin hiện núi chiêm bao

Khương Hữu Dụng dịch

TRÀO LỖ NHO

Lỗ tẩu đàm ngũ kinh
Bạch phát tử chương cú
Vấn dĩ kinh tế sách
Mang nhiên trụy yên vụ
Túc trước viễn du lư
Thủ đới phương sơn cân
Hoăn bộ ṭng trực đạo
Vị hành tiên khởi trần
Tần gia Thừ Tướng phủ
Bất trọng bao y nhân
Quân phi Thúc Tôn Thông
dữ ngă bản thù luân
Thời sự thả vị đạt
Quy canh Vấn thủy tân

Dịch nghĩa :

Ông già nước Lỗ bàn chuyện năm kinh
Tóc bạc vùi trong những từ chương đă chết
Hỏi ông cách giúp đời gúp nước
Ông ngơ ngác như từ mây mù rơi xuống
Chân ông đi giày " viễn du"
Đầu ông chít khăn kiểu " phương sơn "
Khệnh khạng ông bước trên đường thẳng
Chưa đi đă thấy bụi bay mù
Phủ Thừa tướng nhà Tần
Không ưa những người áo dài lụng thụng
Ông không phải là Thúc Tôn Thông
So với tôi , ông cũng không giống
Chuyện đời ông c̣n chưa thông tỏ
Nên về bờ sông Vấn đi cày

Dịch thơ :

GIỄU ÔNG ĐỒ NƯỚC LỖ

Ông đồ nước Lỗ học ngũ kinh
Bạc đầu nhai chết từng chương cú
Hỏi ông giúp đời thế nào đây ?
Mờ mịt như người mây khói phủ !
Chân đi đôi giày " viễn du lư "
Đầu đội chiếc khăn " phương sơn cân "
Khệnh khạng ông bước theo đường thẳng
Chưa đi bụi đă như mây vần
Này , phủ thừa tướng đời nhà Tần
Không trọng những người áo lụng thụng
Ông không phải hạng Thúc Tôn Thông
Ông so với tôi cũng không giống !
Việc đời đă chẳng hiểu chi chi
Bến Vấn liệu về cày cho chóng !

Hoàng Tạo dịch

ĐINH ĐÔ HỘ CA


Vân Dương thướng chính khứ
Lưỡng ngạn nhiêu thương cổ
Ngô ngưu suyễn nguyệt th́
Đà thuyền nhất hà khổ
Thủy trọc bất khả ẩm
Hồ tương bán thành thổ
Nhất xướng Đô hộ ca
Tâm tồi lệ như vũ
Vạn nhân tạc bàn thạch
Vô do đạt giang hử
Quân khan thạch Mang , Đăng
Yểm lệ bi thiên cổ

Dịch nghĩa :

Ở Vân Dương , ngược ḍng lên phía trên
Hai bên bờ bán buôn tấp nập
Trong lúc trâu đất Ngô ph́ hơi dưới ánh trăng
Kéo thuyền xiết bao khó nhọc !
Nước sông đục , không uống được
Thức uống trong ṿ nửa lắng thành đất
Mỗi lần hát khúc ca " đô hộ "
Ḷng tan nát , lệ trào như mưa
Muôn người đục tảng đá lớn
Không làm sao vần đến bờ sông
Anh hăy nh́n hai núi đá Mang , Đăng
Giấu giọt lệ muôn thuở đau ḷng !

Dịch thơ :

BÀI CA ĐINH ĐÔ HỘ

Đường ngược lên Vân Dương
Đôi bờ buôn trù mật
Tiết trêu Ngô thở trăng
Người kéo thuyền khổ thật
Nước đục uống không trôi
Nửa bầu đọng thành đất
Khúc "đô hộ " cất lên
Lệ trào đau thắt ruột
Muôn người cột vào đá
Cách ǵ tới được bờ
Mang , Đăng ḱa nh́n lên
Muôn thuở buồn lệ nuốt

Khương Hữu Dụng dịch

Tuyên Châu tạ Thiếu Lâu Tiễn Biệt Hiệu Thư Thúc Vân

Khí ngă khứ giả tạc nhật chi nhật bất khả lưu
Loạn ngă tâm giả, kim nhật chi nhật đa phiền ưu .
Trường phong vạn lư tống thu nhạn
Đối thử khả dĩ hàm cao lâu
Bồng Lai văn chương Kiến An cốt
Trung gian Tiểu Tạ hựu thanh phát
Câu hoài dật hứng tráng tứ phi .
Dục thướng thanh thiên lăm minh nguyệt .
Trừu đao đoạn thủy, thủy cánh lưu .
Cử bôi tiêu sầu, sầu cánh sầu .
Nhân sinh lai thế bất xứng ư
Minh triêu tản phát lộng biên châu .

Lư Bạch


Dịch nghĩa :
Trên Lầu Tạ Thiếu Ở Tuyên Châu Tiễn Biệt Quan Hiệu Thư Thúc Vân

Bỏ ta ra đi ,đó là ngày hôm qua, không thể giữ lại được . Làm rối loạn ḷng ta, là ngày hôm nay , nhiều nỗi lo u phiền . Trận gió dài muôn dặm đưa tiễn chim nhạn mùa thu . Trước cảnh ấy ta có thể say sưa trên ḷng cao .
Quan hiệu thư Thúc Vân có văn chương sánh bằng văn chương của cung Bồng Lai , có cốt cách giống như cốt cách của thời Kiến An . Trong khoảng từ Hán đến Đường , Tiểu Tạ lại nổi lên với ư thơ trong sáng . Chúng tôi đều có hứng phiêu dật , tứ hùng mạnh bay cao, muốn lên trời xanh , nắm vầng trăng sáng .
Lấy đao chém xuống nước , nước càng trôi đi ; nâng chén khuây sầu , sầu lại thêm sầu .Người ta ở đời mà không hợp ư , th́ sáng mai , hăy xoă tóc , bơi thuyền đi chơi .


Trên Lầu Tạ Thiếu Ở Tuyên Châu Tiễn Biệt Quan Hiệu Thư Thúc Vân



Hôm qua khôn giữ ngày đi ;
Hôm nay , nghĩ nỗi chia ly mà sầu .
Gió dài đưa cánh nhạn thâu ,
Cảnh này giục khách lên lầu mà say .
Cốt Kiến An , văn Bồng Lai ;
Lại thêm Tiểu Tạ thi tài lừng danh .
Tứ hùng , hứng nhẹ bay nhanh,
Muốn lên cao , nắm trăng thanh trên trời .
Cầm đao chém nước , nước trôi ;
T́nh buồn , dẫu rượu say người , khôn quên .
Ở đời gặp chuyện lo phiền ,
Sớm mai xơa tóc , bơi thuyền mà chơi .

Bản dịch Trần Trọng San

Ghi chú :

* Tuyên Châu : nay là huyện Tuyên Thành tỉnh An Huy .
*Tạ Thiếu : nhà văn nổi tiếng thời Nam Bắc triều , từng làm thái thú tại Tuyên Thành .
*Bồng Lai : tên cung đời Đường , tức cung Đại Minh .
*Kiến An cốt : cốt cách 7 danh sĩ thời Kiến An , đời Đông Hán : Khổng Dung , Trần Lâm , Vương Sán , Từ Cán , Nguyễn Vũ , Ưng Tích và Lưu Trinh ( Kiến An thất tử ) .
*Tiểu Tạ : tức Tạ Huệ Liên , em họ của nhà thơ Tạ Linh Vân đời Tấn .

Thanh B́nh Điệu
I

Vân tưởng y thường hoa tưởng dung ,
Xuân phong phất hạm nộ hoa nùng .
Nhược phi Quần Ngọc sơn đầu kiến ,
Hội hướng Dao Đài nguyệt hạ phùng

Lư Bạch

Dịch nghĩa :

Điệu Hát Thanh B́nh .
Trông mây , tưởng đó là xiêm áo nàng ; thấy hoa , ngỡ đó là vẻ mặt nàng . Gió xuân thổi chạm hiên , đọng nhiều sương móc . Nếu như không gặp nàng trên đầu núi Quấn Ngọc , th́ cũng sẽ đến gặp nàng dưới bóng trăng ở Dao Đài .

Dịch thơ :

Thanh B́nh Điệu
I
Mặt tưởng là hoa , áo ngỡ mây ;
Hiên sương phơ phất gió xuân bay .
Nếu không gặp gỡ trên Quần Ngọc ,
Dưới nguyệt Dao Đài sẽ gặp ai .


Bản dịch Trần Trọng San

Quần Ngọc , Dao Đài : nơi ở Tây Vương Mẫu

Thanh B́nh Điệu
II

Nhất chi hồng diễm lộ ngưng hương .
Vân vũ Vu Sơn uổng đoạn trường ,
Ta’ vấn Hán cung thùy đắc tự ,
Khả lân Phi Yến ỷ tân trang .

Lư Bạch

Dịch nghĩa :
Điệu Hát Thanh B́nh .
II
Nàng trông giống như một cành hồng đẹp , phủ móc đọng hương , khiến cho thần nữ làm mây mưa ở Vu Sơn kia cũng phải đau khổ mà chẳng ích ǵ . Thử hỏi trong cung Hán ,ai là người giống được nàng ? Thương thay nàng Triệu Phi Yến vẫn c̣n phải nhờ vừa mới điểm trang .

Dịch Thơ :

Thanh B́nh Điệu
II
Một nhánh hồng tươi , móc đọng sương ;
Mây mưa Vu Giáp uổng sầu thương .
Hỏi nơi cung Hán ai người giống ?
Phi Yến c̣n nhờ mới điểm trang .


Bản dịch Trần Trọng San

* Vu Sơn : tương truyền Sở Tương vương đi chơi đến đất Cao Đường , nằm mơ thấy một thiếu phụ nói rằng :" Thiếp là thần nữ núi Vu Sơn , sớm làm mây tối làm mưa ở Dương Đài ".
* Phi Yến : Triệu Phi Yến là cung nữ của vua Hán Thành Đế , được vua sủng ái một thời gian rồi bị thất sủng .

Thanh B́nh Điệu
III

Danh hoa khuynh quốc lưỡng tương hoan ,
Trường đắc quân vương đới tiếu khan .
Giải thích xuân phong vô hạn hận ,
Trầm Hương đ́nh bắc ỷ lan can .

Lư Bạch

Dịch nghĩa :
Điệu Hát Thanh B́nh III

Đóa hoa nổi tiếng và người đẹp nghiêng nước nghiêng thành , cả hai điều vui vẽ , v́ luôn luôn được vua tươi cười trông ngắm . Khuây khỏa hết nổi hận vô hạn của gió xuân , nàng đứng tựa lan can ở phía bắc đ́nh Trầm Hương .

Thanh B́nh Điệu
III

Hoa trời , sắc nước , thảy đều vui ,
Luôn được vua trông với nụ cười .
Mối hận gió xuân bay thoảng hết ;
Bên đ́nh , thơ thẩn tựa hiên chơi .


Bản dịch Trần Trọng San

* Thái Chân ngoại truyện chép rằng :
Trong thời Khai Nguyên , nhân lúc hoa thược dược nở nhiều , Đường Minh Hoàng cùng Dương Quí Phi họp một số tử đệ của Lê viên lại để đàn hát thưởng hoa . Khi Lư Qui Niên toan hát , vua nói :" Thưởng danh hoa , trước Phi tử , dùng chi đến lời nhạc cũ này ?" Rồi sai họ Lư đi triệu Hàn lâm học sĩ Lư Bạch tới . Lư Bạch tức th́ làm xong ba chương Thanh B́nh điệu , trong lúc vẫn c̣n chưa tỉnh rượu .

Sơn Trung Vấn Đáp

Vấn quan hà sự thê bích san
Tiếu nhi bất đáp tâm tự nhàn
Đào hoa lưu thuỷ yểu nhiên khứ
Biệt hữa thiên địa phi nhân gian.

Dịch:

Lời hỏi đáp trong núi

Có người hỏi ta, tại sao lại vào ở trong núi xanh ?
Ta cười không đáp, ḷng tự thanh nhàn .
Hoa đào theo ḍng nước chảy lặng lẽ trôi đi;
Có một cơi trời đất khác, không phải là cơi người.



Lời hỏi đáp trong núi

Hỏi sao núi biếc nhương thân ?
Cười mà không đáp, thư nhàn ḷng ta.
Đào trôi, nước chảy đi xa;
Có riêng trời đất, chẳng là nhân gian.

Cổ phong (*)

Tác giả: Lư Bạch

Đăng cao vọng tứ hải
Thiên địa hà mạn mạn
Sương bị quần vật thu
Phong phiêu đại hoang hàn
Vinh hoa đông lưu thủy
Vạn sự giai ba lan
Bạch nhật yểm tà huy
Phù vân vô định đoan
Ngô đồng sào yến tước
Chi cức thê uyên loan
Thả phục quy khứ lai
Kiếm ca hành lộ nan

Dịch nghĩa:

Lên cao ngắm bốn biển
Trời đất ngỡ như đầy tràn
Sương thu phủ lên cảnh vật
Gió lớn thổi lạnh khắp miền hoang
Giàu sang như ḍng nước chảy về đông
Muôn vạn sự việc lan đi theo làn sóng nước
Ánh chiều lên, khép lại ngày trắng
Cầm như mây trôi lang thang vô định
Tổ yến, tổ sẻ trên nhánh ngô đồng
Chim uyên, chim loan đậu trên cành gai
Ḱa, con đường quay trở lại
Vỗ kiếm, ca lên gian nan

Phỏng dịch thơ:

Lên cao ngắm bốn biển
Trời đất ngỡ đầy tràn
Sương thu mờ bóng phủ
Gió lớn lạnh miền hoang
Giàu sang như ḍng nước
Muôn sự lớp sóng lan
Ánh chiều khép ngày trắng
Làn mây trôi lang thang
Nhành ngô: tổ yến, sẻ
Cành gai: chim uyên, loan
Ḱa, đường quay trở lại
Vỗ kiếm ca gian nan...


---------------------------
(*): Bài này ít xuất hiện trong các tuyển tập thơ Đường, thí chủ nào có bản dịch hay hơn th́ xin chỉ giao...
Lăo Nạp xin cảm tạ!!!

Xuân Nhật Độc Chước


Xuân phong phiến thục khí ,
Thủy mộc vinh xuân huy .
Bạch Nhật chiếu lục thảo ,
Lạc hoat án thả phi .
Cô vân hoàn không sơn ,
Chúng điểu các dĩ qui .
Bỉ vật giai hữu thác ,
Ngô sinh độc vô y .
Đối thử thạch thượng nguyện ,
Trường túy ca phương phi .

Lư Bạch

Dịch nghĩa : Bổ sung sau

Ngày Xuân Uống Rượu Một Ḿnh

Gió đông thổi khí huyên ḥa ,
Nước cây tươi đẹp , đậm đà nắng xuân .
Màu đương sắc cỏ đượm nhuần ,
Hoa tàn cành rữa rụng dần bay tung .
Đám mây về núi thung dung,
Chim bay về tổ , đều cùng thảnh thơi
Vật kia y thác có nơi ,
Thân ta riêng chịu cái đời lẻ loi .
Ngắm trăng trên đá bồi hồi ,
Rượu rồi say tít , hát bài phương phi .

Bản dịch Trần Trọng Kim

Tứ Xuân

Cỏ Yên (1) như sợi tơ xanh,
Dầu Tần (2) xanh ngắt rủ cành xum xuê.
KHi chàng tưởng nhớ ngày về,
Chính là khi thiếp tái tê nỗi ḷng.
Gió xuân, ai biết chi cùng,
Cớ sao len lỏi vào trong màn là ?

Khuyết Danh dịch

________________________
(1)(2): Đất Yên ở phía Bắc Trung Quốc,
Đất Tân ở trung tâm Trung Quốc,
Đất Yên: tiết trời lạnh lẽo, nên cây cối sinh nở
chậm: lúc ở đất Tân, dâu đă đầy lá trĩu cành th́ ở đất Yên
mới nẩy mầm non.

Gửi Phương Xa

Người đẹp c̣n đây, nhà đầy bông,
Người đẹp đi rồi, giường bỏ không.
Giường không, đệm cuốn, nào ai ngủ,
Nay đă ba năm, hương c̣n xông.
Hương thơm, thơm không dứt,
Người đi, đi không về ?
Nhớ nhau lá vàng rụng,
Rêu biếc sương dầm dề.

Nguyễn Hữu Bổng dịch

Ức Tần Nga- Bản dịch

Ức Tần Nga

Tiêu thanh yết
Tần Nga mộng đoạn Tần lâu nguyệt
Tần lâu nguyệt
Niên niên liễu sắc
Bá Lăng thương biệt
Lạc du nguyên thượng thanh thu tiết
Hàm Dương cổ đạo âm trần tuyệt
Âm trần tuyệt
Tây phong tàn chiếu
Hán gia lăng khuyết .

Dịch nghĩa

Điệu Ức Tần Nga

Tiếng tiêu dứt
Nàng Tần Nga tỉnh mộng dưới ánh trăng lầu Tần
Trăng lầu Tần
Mỗi năm liễu lại xanh
Nhớ lần chia biệt nơi cầu Bá Lăng
Trong tiết trời thu dạo chơi trên thảo nguyên
Nh́n về đường cũ Hàm Dương không thấy tin tức
Không tin tức
Gió Tây thổi qua nắng chiều tà
Qua cung điện xưa nhà Hán

Dịch thơ

Ức Tần Nga

Tiêu bặt tiếng
Tần Nga tỉnh mộng Tần lâu nguyệt
Tần lâu nguyệt
Mỗi năm liễu thắm
Bá Lăng tiễn biệt
Thả bước dạo chơi thu trong mát
Hàm Dương lối cũ không tin nhạn
Không tin nhạn
Nắng gió xiên xiên
Lâu đài nhà Hán

(Bản dịch của Nam Trân)

ĐỘC TỌA KÍNH Đ̀NH SAN

Phiên âm:

Chúng điểu cao phi tận
Cô vân độc khứ nhàn
Tương khán lưỡng bất yến
Chỉ hữu Kính đ́nh san

Dịch nghĩa:

Trên từng cao, bầy chim bay đi hết
C̣n lại áng mây lẻ bạn lững lờ trôi
Chỉ hai kẻ nh́n theo không biết chán
Đó là ngọn núi Kính đ́nh và ta

Dịch thơ:

Ngồi một ḿnh trên núi Kính đ́nh


Trên cao bay hết bầy chim
Áng mây lẻ bạn bay t́m lửng lơ
Kính đ́nh - ngọn núi - nằm trơ ...
Hai ta không chán nh́n hùa, hư không!

(Bản dịch của Lư Minh - trích “Thơ Đường tinh hoa tương tác”)

Chim muông bay hết, t́m sao?
Để mây lẻ bạn, nao nao thẫn thờ
Kính đ́nh san, đứng trơ vơ
Đôi ta bạn hữu ngẩn ngơ cơi ḷng

(Bản dịch của Đạt Ma sư tổ)



------------------------------------
* Nếu bằng hữu nào biết bản dịch hay hơn thi xin Post lên Để mọi người cùng thưởng thức

TU BIÊN

Khứ niên hà thời lang biệt thiếp
Nam viên lục thảo phi hồ điệp
Kim tuế hà thời thiếp ức quân
Tây sơn bạch tuyết ám Tần vân
Ngọc quan khứ thử tam thiên lư
Dục kư âm thư na khả văn?

Dịch nghĩa:

Biên cương nghĩ ngợi

Năm ngoái vào lúc này, chàng và thiếp ly biệt
Bên vườn nam, bướm bay vờn cỏ xanh biếc
Năm nay vào lúc chia biệt ấy, thiếp nhớ tới chàng
Núi phía tây, tuyết trắng che kín, xám mây Tần
Ngọc quan nơi chàng đến cách xa ba ngàn dặm
Muốn gởi lá thư, không biết chàng có nhận được chăng?

Dịch thơ:

Năm ngoái: thời gian chảy đôi ngả
Một ngả ngập ngừng cỏ biếc xanh
Một ngả đi hoài khôn tới ranh
Núi tây tuyết trắng - mây Tần xám
Ngọc quan khắc khoải muốn cầm bút
Ngại chi: vung tay viết cao xanh?


(Bản dịch của Lư Minh - trích “Thơ Đường tinh hoa tương tác”)
==========================
*Bài này dịch hơi chán, thí chủ nào có bản dịch hay hơn th́ Post lên

LAO LAO Đ̀NH

Phiên âm:

Thiên hạ thương tâm xứ
Lao lao tống khách đ́nh
Xuân phong tri biệt khổ
Bất khiến liễu điều thanh

Dịch nghĩa:

Chốn thương tâm trong trời đất này
Chính là nơi tiễn khách ở đ́nh Lao lao.
Gió xuân như cũng biết nỗi khổ tâm khi ly biệt
Không cho cành liễu đổi màu xanh

Dịch thơ:

Đ́nh Lao Lao

Chốn thương tâm hỏi nơi nào?
Bằng nơi tiễn khách ở Lao Lao đ́nh.
Gió xuân như cũng hay t́nh,
Không cho cành liễu buông xanh ghẹo người.
(Hoài Anh dịch)

Thục Đạo Nan

Y hu hy , nguy hồ , cao tai .
Thục đạo chi nan , nan ư thướng thanh thiên .
Tàm Tùng cập Ngư Phù .
Khai quốc hà mang nhiên .
Nhĩ lai tứ vạn bát thiên tuế ,
Thủy sữ Tần tái thông nhân yên .
Tây đang Thái Bạch hữu điểu đạo ,
Khả dĩ hoành tuyệt Nga Mi điên .
Địa băng sơn tồi tráng sĩ tử .
Nhiên hậu thiên thê , thạch sạn phương câu liên .
Thượng hữu lục long hồi nhật chi cao tiêu .
Hạ hữu xung ba nghịch chiết chi hồi xuyên .
Hoàng hạc chi phi thượng bất đắc .
Viên nhứu dục độ sầu phan viên .
Thanh Nê hà bân bân .
Bách bộ cửu chiết oanh nham loan .
Mô Sâm lịch Tỉnh ngưỡng hiếp tức .
Dĩ thủ phủ ưng tọa trường than .
Vấn quân tây du hà thời hoàn ,
Úy đồ sàm nham bất khả phan .
Đản kiến bi điểu hào cổ mộc .
Hùng phi ṭng thư nhiễu lâm gian .
Hữu văn tử qui đề da nguyệt ,
Sầu Không san .
Thục đạo chi nan , nan ư thướng thanh thiên .
Sử nhân thính thử điêu chu nhan .
Liên phong khứ thiên bất doanh xích .
Khô tùng đảo quái ỷ tuyệt bích .
Phi suyền bộc lưu tranh huyên hôi .
Phanh nhai chuyển thạch vạn hác lôi .
Kỳ hiểm dă nhược thử .
Ta nhĩ viễn đạo chi nhân .
Hồ vi hồ lai tai .
Kiếm Các tranh vanh nhi thôi ngôi .
Nhất phu đang quan ,
Vạn phu mạc khai .
Sở thủ hoặc phi thân ,
Hóa vi lạng dữ sài .
Triều ty mănh hổ .
Tịch ty trường sà .
Ma nha duận huyết ,
Sát nhân như ma .
Cẩm thành tuy vân lạc .
Bất như tảo hoàn gia .
Thục đạo chi nan , nan ư hướng thanh thiên .
Trắc thân tây vọng trường tư ta .

Lư Bạch



Dịch nghĩa :
Đường Thục Khó
Ôi , nguy hiểm thay , cao thay ! Đường Thục khó , khó hơn lên trời xanh . Các vua Tàm Tùng và Ngư Phù ở chốn xa xôi biết bao ! Từ đó đến nay , đă bốn vạn tám ngh́n năm , mớI thông suốt với chổ có khói người ở ải Tần .
Phía tây là núi Thái Bạch có đường chim bay , có thể vắt ngang đến tận đỉnh núi Nga Mi . Đất lở , núi sập , tráng sĩ chết , rối mới có thang trời , đường đá móc nối liền nhau . Phía trên có ngọn cao sáu rồng lượn quanh mặt trời . Phía dưới có ḍng sông uốn khúc sóng xô rẽ ngược . Hạc vàng c̣n không bay qua được ; vượn khỉ muốn vượt qua , cũng buồn khi vin tới , leo trèo .
Rặng núi Thanh Nê khuất khúc biết bao ! Cứ trăm bước lại có chín khúc quặt ṿng quanh núi non hiểm trở . Đứng trên cao , tưởng chứng như mó được sao Sâm , lướt qua sao Tỉnh ngẩng trông nín thở , đưa tay vổ bụng , ngồi than thở hoài .
Hỏi bạn đi chơi phía Tây , bao giờ trở lại ? Đường đi cheo leo , nguy hiểm , không với tớI được . Chỉ nghe thấy tiếng chim kêu đau thương trong hàng cây cổ thụ , con trống bay theo con mái , lượn quanh trong rừng . Lại nghe thấy tiếng chim tứ quí kêu dưới bóng trăng đêm , buồn trong núi vắng .
Đường Thục khó , khó hơn lên trời xanh . Khiến người ta nghe nói đến cảnh đó , phải héo hắt vẻ mặt trẻ trung . Các ngọn núi liền nhau , cách trời không đầy một thước . Cây thông khô vắt vẻo tựa vào vách đá cao ngất . Nước bay , thác chảy đua tiếng ào ào . Đập vào sườn núi , rung động đá , muôn khe suối vang ầm như sấm . Đường Thục hiểm trở là như thế ! Thương thay cho các bạn , những người đi đường xa , tại sao đến nơi đây ? Miền Kiếm Các cheo leo , chót vót !
Chỉ một người canh giữ ải , đến muôn người cũng không mở nổi . Những kẻ giữ ải có thể không phải là người thân , lại biến đổi thành ra làoi sài lang . C̣n những người đi đường th́ ban sáng phải lánh cọp dữ , buổi tối phải tránh rắn dài ; bọn chúng mài nanh , hút máu , giết hại người nhiều như cây gai . Thành Cẩm Quan tuy rằng có vui , nhưng sao bằng sớm trở về nhà . Đường Thục khó , khó hơn lên trời xanh . Nghiêng ḿnh trông sang phía tây , than thở hoài .


Đường Thục Khó

Ôi , chao ôi ! Nguy hề , cao thay !
Đường Thục khó , khó hơn lên trời xanh .
Tàm Tùng và Ngư Phù
Mở nước bao xa xôi !
Đến nay bốn vạn tám ngàn năm ,
MớI cùng ải Tần liền khói người .
Phía tây núi Thái Bạch có đường chim ,
Vắt ngang đến tận đỉnh Nga Mi ,
Đất long , núi lở , tráng sĩ chết ,
Rồi sau thang trời , lối đá mới nối liền .
Trên đỉnh có sáu rồng , lượn quanh vầng nhật ;
Dưới có ḍng sâu rẽ ngược , sóng cả đua chen .
Hạc vàng bay qua c̣n chẳng được ;
Vượn khỉ toan vượt , buồn với vin .
Rặng Thanh Nê quanh co !
Trăm bước , chín ṿng núi nhấp nhô .
Ngẩng trông Sâm Tỉnh , không dám thở ,
Lấy tay vổ bụng ngồi thở dài .
Hỏi bạn sang tây , bao giờ trở lại ?
Đường hiểm núi cao , khó lắm thay ;
Chỉ thấy chim buồn gào cổ thụ ,
Trống bay theo mái lượn rừng cây .
Lại nghe tiếng cuốc kêu trăng tối ,
Buồn tênh , núi vắng người !
Đường Thục khó , khó hơn lên trời xanh ;
Khiến người nghe nói héo mặt son .
Núi liền cách trời chẳng đầy thước ;
Thông khô vắt vẻo vách cao ngất .
Thác đổ dồn mau tiếng rộn ràng ,
Vổ bờ , tung đá , muôn khe vang .
Hiểm nghèo là như vậy ,
Đường xa , thương cho ai ,
V́ sao lại đến đây ?
Kiếm Các cheo leo cao ngất mây .
Một người giữ cửa quan
Muôn người khôn mở ải
Chẳng phải là người thân ,
Biến thành ra sài lang .
Sớm lánh hổ dữ ,
TốI tránh rắn dài ;
Mài nanh , hút máu ,
Giết người như gai .
Cẩm thành tuy vui thú ,
Đâu bằng sớm về nhà .
Đường Thục khó , khó hơn lên trời xanh ;
Nghiêng trông sang tây , măi thở than .

Bản dịch Trần Trọng San


Thục : nay là tỉnh Tứ Xuyên
Y hu hy : người Thục mỗI khi sửng sốt , kinh hăi thường thốt ra ba tiếng này .
TàmTù ng , Ngư Phù : tên hai vua đầu tiên mở mang đất Thục
Tần : nay là tỉnh Thiểm Tây
Thái Bạch : tên núi , ở huyện Mi , tỉnh Thiểm Tây
Điểu đạo : đường chim bay
Nga Mi : tên núi , ở huyện Mi , tỉnh Tứ Xuyên .
Thanh Nê : tên núi , ở Hưng Châu , trên đường đi từ Tần vào Thục , sao Tỉnh thuộc phận dă đất Tần .
Hiệp tức : nín thở .
Tử qui c̣n có tên đỗ quyên hay đỗ vũ .
Kiếm Các : tên nơi hiểm trở ở quận Tử Đồng , tỉnh Tứ Xuyên .
Cẩm Thành : thành Cẩm Quan , ở phía nam Thành Đô , tỉnh Tứ Xuyên .

Thính Thục Tăng Tuấn Đàn Cầm

Thục tăng băo Lục Ỷ
Tây hạ Nga Mi phong
Vị ngă nhất huy thủ ,
Như thinh vạn hác tùng .
Khách tâm tẩy Lưu thủy ,
Dư hưởng nhập sương chung .
Bất giác bích sơn mộ ,
Thu vân ám kỷ trùng .

Lư Bạch

Dịch nghĩa :

Nghe nhà sư đất Thục tên là Tuấn gảy đàn

Nhà sư đất Thục ôm cây đàn Lục Ỷ , từ ngọn núi Nga Mi đi xuống phía tây . Khi ông v́ tôi mà vẫy tay ( gảy đàn ), tôi dường như nghe thấy tiếng thông reo bên muôn suối nước . Ḷng khách được gột rửa bằng khúc Lưu Thủy ( nước chảy ); tiếng vang c̣n lại của tiếng đàn hoà lẫn với tiếng chuông trong sương . Không biết rằng trên núi xanh trờI đă tốI , đă có bao nhiêu đợt mây thu tối tăm .

Nghe nhà sư đất Thục tên là Tuấn gảy đàn



Nhà sư ôm một cây đàn ,
Từ Nga Mi xuống , đi sang nơi này .
V́ ta một bận vẫy tay ,
Dường như muôn suối vang đầy tiếng thông .
“ Nước trôi “ rửa sạch cơi ḷng ,
Dư âm hoà lẫn tiếng chuông sương mờ .
Núi xanh , chiếu đến không ngờ ,
Tối tăm bốn phía mây thu chập chùng .

Bản dịch Trần Trọng San


Lục Ỷ : tên cây đàn nổi tiếng của Tư Mă Tương Như đời Hán
Lưu thủy : khúc đàn do Bá Nha gảy cho Chung Tử Kỳ nghe .

Trường Tương Tư II

Nhật sắc dĩ (dục) tận hoa hàm yên
Nguyệt minh như tố sầu bất miên
Triệu sắt sơ đ́nh phụng hoàng trụ
Thục cầm dục tấu uyên ương huyền
Thử khúc hữu ư vô nhân truyền
Nguyện tùy xuân phong kư Yên Nhiên
Ức quân điều điều cách thanh thiên
Tịch nhật (thời) hoành ba mục
Kim thành lưu lệ tuyền
Bất tín thiếp trường đoạn
Quy lai khán thủ minh kính tiền

Dịch nghĩa :

Ánh mặt trời sắp hết hoa ngậm khói sương
Trăng sáng như lụa buồn không ngủ được
Tiếng đàn sắt nước Triệu vừa ngưng ở trụ phượng hoàng
Cây cầm đất Thục lại muốn tạo nên khúc trên dây uyên ương
Khúc nhạc này có t́nh ư mà không có ai để truyền đi
Xin cho gió xuân thổi đến núi Yên Nhiên
Nhớ ḿnh xa cách phương trời xanh thẳm
Ngày xưa ánh mắt c̣n liếc
Bây giờ làm thành suối lệ
Không tin em buồn đứt ruột
Hăy về mà nh́n gương em đang cầm trước mặt

Dịch thơ:

Hoa lồng khói biếc tắt tà dương
Trăng trong như lụa tơ sầu vương
Đàn Triệu vừa ngơi trụ phượng hoàng
Đàn Thục toan găy dây uyên ương
Khúc này có ư không ai truyền
Mong gởi gió xuân đến Yên Nhiên
Xa cách trời xanh nhớ khó quên
Ngày xưa mắt gợn sóng
Nay thành suối lệ phiền
Đoạn trường ai chẳng tin ḷng thiếp
Hăy về mà ngắm bóng gương in

Trần Trọng San

Lặn ánh tà dương
Hoa ngậm khói sương
Bóng thiềm vằng vặc
Bâng khuâng canh trường
Dừng trụ phượng hoàng
Nắn dây uyên ương
Cung đàn ngụ ư
Ai gửi cùng chàng
Theo làn gió xuân
Núi Yên gởi sang
Nhớ người xa xa
Xa cách trời xanh
Xưa mắt đưa t́nh
Như sóng long lanh
Rầy sao giọt lệ
Như suối chảy quanh

(khuyết danh)

Bóng chiều sắp tắt hoa ngậm sương
Trăng cao không ngủ sầu c̣n vương
Đàn sắt vừa buông trụ phượng hoàng
Chiếc cầm toan găy dây uyên ương
Khúc này có ư ai đưa hộ
Yên Nhiên mong gởi gió xuân sang
Xa cách trời xanh thiếp nhớ chàng
Thuở nào sóng mắt liếc
Bây giờ suối lệ chan
Không tin thiếp đoạn tràng
Ngày về xin hăy trông vào gương

(khuyết danh)

Tử Dạ Tứ Thời Ca

I.

Tần địa La Phu nữ
Thái tang lục thủy biên
Tố thủ thanh điều thượng
Hồng trang bạch nhật tiên
Tàm cơ thiếp dục khứ
Ngũ mă mạc lưu liên

II.

Kính hồ tam bách lư
Hạm đảm phát hà hoa
Ngũ nguyệt Tây Thi thái
Nhân khan ải nhược da
Hồi châu bất đăi nguyệt
Quy khứ Việt vương gia

III.

Trường An nhất phiến nguyệt
Vạn hộ đảo y thanh
Thu phong xuy bất tận
Tổng thị Ngọc quan t́nh
Hà nhật b́nh Hồ lỗ
Lương nhân băi viễn chinh

IV.

Minh triêu dịch sứ phát
Nhất dạ nhứ chinh bào
Tố thủ trừu châm lănh
Na kham bả tiển đao
Tài phùng kư viễn đạo
Kỷ nhật đáo Lâm Thao

Chú thích:

- Tử Dạ: tên khúc nhạc đời Tấn. Có người con gái đời Tấn, tên Tử Dạ, làm những bài ca rất bi ai
- La Phu: tên người con gái hái dâu trong khúc hát Mạch thượng tang
- Ngọc quan: là Ngọc môn quan, giờ là Sa châu, cách Trường An 3600 dặm
- Hồ lỗ: rợ Hồ
- Nhược da : lạch (khê) nhỏ, phía đông nam huyện Thiệu hưng, chảy về phía bắc vào Kính hồ

Dịch nghĩa:

I.

Người con gái La Phu đất Tần
Hái dâu bên gịng nước xanh
Bàn tay trắng ngần vịn vào nhành cây xanh
Ánh nắng mặt trời chiếu trên bộ đồ đỏ mới tinh
Tằm đói rồi thiếp phải chạy về nhà
Xin ngài (người đi xe năm ngựa kéo) đừng ở lại lâu

II.

Hồ rộng ba trặm dặm như gương
Những cây sen nở hoa đầy
Tháng năm Tây Thi hái hoa
Người xem thấy Tây thi hái sen ở trên con lạch hẹp Nhược da
Chẳng buồn chờ trăng nửa quay thuyền về
Trở lại cung điện của vua Việt

III.

Mảnh trăng mọc trên đầu Trường An
Nơi nơi nghe tiếng đập áo
Gió mùa thu thổi không hết
Rốt cuộc cũng c̣n đâu đó cái nhớ nhung về người miền Ngọc môn quan
Trời hỡi ngày nào dẹp xong rợ Hồ
Cho chồng tôi hết phải sống cuộc đời lính thú xa xôi

IV.

Ngày mai sứ giả sẽ đi về miền chinh chiến
Nguyên đêm ngồi may chiếc áo trận
Bàn tay ngọc cầm kim khâu đă thấy lạnh
Không biết có cầm nổi cái kéo để cắt áo hay không
May cho xong để c̣n gởi ra miền xa xôi
Vài ngày nửa rồi sẽ có áo cho người Lâm Thao

Dịch thơ

I.

Đất Tần gái La Phu
Bờ xanh nước hái dâu
Tay trắng vin cành biếc
Ánh dương ửng má đào
Thiếp về lo tằm đói
Ngài chớ đổ xe lâu

Khương Hữu Dụng

La Phu cô gái đất Tần
Hái dâu xanh ở bến gần nước xanh
Phau phau tay trắng vin cành
Ánh dương ửng má cô ḿnh đỏ tươi
Em về tằm đói về thôi
Hỡi quan thái thú rậm nhời mà chi

Nguyễn hữu Bông

III.
Một vầng trăng chiếu Trường An
Tiếng châm muôn hộ rộn ràng đêm thanh
Gió thu thổi măi sao đành
Hắt hiu hết thảy là t́nh Ngọc quan
Bao giờ cho giặc kia tan
Cho thôi chinh chiến cho chàng khỏi đi

Trần trọng San

Trường An trăng một mảnh
Đập áo muôn cửa inh
Gió thu thổi không dứt
Ngọc quan một mối t́nh
Ngày nào giặc Hồ dẹp
Lương nhân khỏi viễn chinh

Trần trọng Kim



Trường An trăng một mảnh
Đập vải rộn muôn nhà
Gió thu đưa chẳng ngớt
T́nh đến Ngọc quan xa
Bao giờ dẹp hết giặc
Khỏi trẩy lính chồng ta

Khương Hữu Dụng

Trường An trăng một mảnh
Đập vải rộn muôn nhà
Gió thu thổi không ngớt
Ải Ngọc t́nh bao la
Bao giờ dẹp yên giặc
Cho chàng khỏi xông pha

Tương Như

Lư Bạch viết Tử dạ tứ thời ca để nói lên thời đại ông đang sống từ cảnh thái b́nh thịnh trị chuyển sang cảnh chiến tranh khốc liệt, sinh linh đồ thán.

Bài thơ mùa xuân

Nói lên đời thái b́nh thịnh trị khi mà người dân quê được sống đời hái dâu nuôi tằm. Hai câu kết thật ư nhị nhẹ nhàng. Khách đa t́nh thấy ngất ngây trước vẻ đẹp chất phác, mơn mởn (khỏe mạnh), tự nhiên. Thiếu nữ nửa mời mọc, nửa chối từ một cách khéo léo. Thôi thiếp phải về nhà nuôi tằm kẻo chúng đói (ngài có muốn theo không?). Mà thôi ngài là khách hào hoa, phú quí chẳng nên dây dưa ở đây mà làm ǵ . Thiếp thân phận thấp hèn chẳng qua chỉ là bông hoa bên đường. Nếu ngài không thật t́nh th́ chỉ làm thiếp khổ v́ vấn vương mà thôị

Bài thơ mùa hạ

Nói đến thời thịnh trị tột bực của triều đại nhà Đường và mượn Tây Thi để nói lên sắc đẹp diễm lệ khuynh quốc khuynh thành của Dương quí phi. Tác giả cảm thương cho những kiếp hồng nhan bạc phận cũng như cảm khái trước những giông tố sắp nổi lên .

Chúng ta có thể hiểu vẻ đẹp của Tây Thi làm người người cảm thương. Nhưng người đẹp vẫn vô t́nh quay thuyền trở về nhà đâu biết được số kiếp hồng nhan ba ch́m bảy nổi sắp sửa xảy tới cho ḿnh.

Hồi châu bất đăi nguyệt
Qui khứ Việt vương gia

Tả cuộc sống c̣n hồn nhiên của Tây Thi (thong dong tự tại hái sen trên hồ, trở thuyền về nhà ḿnh sớm v́ tâm tư vẫn c̣n hồn nhiên, chưa bị chuyện đời, chưa chứa đựng h́nh bóng ai) trước khi bị tuyển lựa để đem cống cho Ngô Phù sai, dùng nàng làm mỹ nhân kế để thực hiện giấc mông tranh bá đồ vương của Câu Tiễn.

Với chế độ phong kiến, đất đai nào mà chẳng phải của vua (mạc phi vương thổ). Việt vương gia : quay trở về nhà ḿnh (ở đất Việt). Nếu đă bị tuyển vào cung cấm rồi th́ đi đâu xe ngựa rộn ràng làm sao mà có chuyện hái hoa sen, làm sao mà về sớm được, c̣n phải ở cạnh quân vương để mà xem hoa ngắm nguyệt.

Bài ca mùa thu

Đây là bài nổi tiếng nhất trong bốn bàị Nói lên cảnh từ thanh b́nh thịnh trị (2 câu đầu) chuyển sang cảnh chiến tranh (2 câu kế). Hai câu chót nói lên t́nh cảm của người đương thời, c̣n tràn đầy hy vọng chiến tranh sẽ sớm chấm dứt. Bút pháp đơn giản nhưng khéo diễn đạt tâm t́nh cũng như nếp sống của thời đó .

Bài ca mùa đông

Nói lên cái khổ của chiến tranh. Cuộc chiến đă dính liền với nếp sống thường ngàỵ Nói lên sư thiếu thốn cơ cực của kiếp sống cũnh như h́nh ảnh phụ nữ Á đông vẫn ngàn đời hy sinh nhịn ăn nhịn mặc để lo cho chồng cho con.

Ức Đông Sơn

Bất hướng Đông Sơn cửu
Tường vi kỷ độ hoa
Bạch vân hoàn tự tán
Minh nguyệt lạc thuỳ gia

Nhớ Đông Sơn

Lâu nay không đến Đông sơn
Cây tường vi đă mấy lần hoa
Mây xưa tan tác bay xa
Trăng xưa rơi rụng xuống nhà của ai

Dịch thơ:

Đông sơn xa cách bao xuân
Tường vi đă trải mấy lần nở hoa
Mây kia bạc xóa tan ra,
Vầng trăng khuất sáng, bóng sa nhà nào.

Trần Trọng Kim

Ô Dạ Đề


Hoàng vân thành biên ô dục thê
Qui phi á á chi thượng đề
Cơ trung chức cẩm Tần Xuyên nữ
Bích sa như yên cách song ngữ
Đ́nh thoa trướng nhiên tư viễn nhân
Độc túc cô pḥng lệ như vũ

Dịch Nghĩa:

Đám mây vàng bên thành, quạ muốn đậu
Bay về rền rĩ trên cành cây
Cô gái Tần Xuyên dệt gấm bên khung cửi
Vải biếc như làn khói ngoài song cửa, cùng với tiếng nói.
Dừng thoi, thẫn thờ nhớ người đi xa
Trong pḥng không một ḿnh, lệ như mưa.

Dịch Thơ:

Quạ kêu đêm

Mây vàng chiếc quạ bên thành
Nó bay t́m ngủ trên cành nó kêu
Tần Xuyên cô gái buồng thêu
Song sa khói toả như khêu chuyện ngoài
Dừng thoi buồn bă nhớ ai
Pḥng không gối chiếc giọt dài tuôn rơi.

Tản Đà dịch

Bạch Đầu Ngâm

Ba đăng song uyên ương
Hùng sào Hán cung thụ
Thư lộng Tần thảo phương
Ninh đồng vạn tử toái ỷ dực
Bất nhẫn vân gian lưỡng phân trương
Thử thời A Kiều chính kiều đồ
Độc toạ trường môn sầu nhật mộ
Đản nguyệt quân ân cố thiếp thâm
Khởi tích hoàng kim măi từ phú
Tương Như tác phú đắc hoàng kim
Trượng phu hiếu tan đa dị tâm
Nhất triêu tương sinh Mậu Lăng nữ
Văn quân nhân tặng Bạch đầu ngâm
Đông lưu bất tác tây quy thuỷ
Lạc hoa từ điều tu cố lâm
Thố ti cố vô t́nh
Tuỳ phong nhiệm khuynh đảo
Thuỳ sử nữ la chi
Nhi lai cưỡng oanh băo
Lưỡng thảo do nhất tâm
Nhân tâm bất như thảo
Mạc quyển long tu tịch
Ṭng tha sinh vơng ty
Thả lưu hổ phách chẩm
Hoặc hữu mộng lai th́
Phúc thuỷ tái thu khởi măn bôi
Khí thiếp dĩ khứ nan trùng hồi
Cổ lai đắc ư bất tương phụ
Chỉ kim duy kiến Thanh Lăng đài

Dịch Nghĩa:

Sông Cẩm chảy về phía đông bắc
Sóng xô dạt đôi chim uyên ương
Con trống đậu trên cây cung Hán
Con mái đùa trong đám cỏ thơm đất Tần
Thà cùng nhau chết vạn lần nát cả lông cánh
Chứ không chịu chia ĺa nhau giữa mây
Chính lúc A Kiều trong cơn ghen thủa ấy
Ngồi một ḿnh ở cung Trường Môn buồn ngày tàn
Chỉ mong ơn vua đoái đến nàng nồng nàn hơn
Nào có tiếc chi vàng mua lấy từ phú
Tương Như làm phú mà được vàng
Đàn ông ham mới, hay sinh ḷng kia khác
Một sớm toan cưới cô gái Mậu Lăng
Văn Quân nhân đó tặng bài Bạch đầu ngâm
Nước chảy về đông th́ không chảy về tây
Hoa rụng ĺa cành thẹn với rừng cũ
Dây thố ti vốn vô t́nh
Theo gió mặc nghiêng ngả
Ai khiến cành nữ la
Đến quấn quưt chặt chẽ
Hai loài cỏ ấy cùng chung một ḷng
Ḷng người không bằng loài cỏ
Đừng cuốn chiếc chiếu long tu
Mặc cho tơ nhện dăng đầy
Hăy để lại cái gối hổ phách
May ra có lúc về trong mơ
Nước đổ vớt lại, há chẳng đầy chén được sao
Đă bỏ vợ mà đi, khó trở lại cùng nhau
Xưa nay đắc ư không phụ rẫy nhau
Đến bây giờ chỉ thấy đài Thanh Lăng thôi.

Chiến Thành Nam

Khứ niên chiến Tang Càn nguyên
Kim niên chiến, Thông Hà đạo.
Tẩy binh Điều Chi hải thượng ba,
Phóng mă Thiên Sơn tuyết trung thảo.
Vạn lư trường chinh chiến,
Tam quân tận suy lăo.
Hung nô dĩ sát lục vi canh tác ;
Cổ lai duy kiến bạch cốt hoàng sa điền.
Tần gia trúc thành bị Hồ Xứ,
Hán gia hoàn hữu phong hỏa nhiên.
Phong hỏa nhiên bất tức,
Chinh chiến vô dĩ th́.
Dă chiến cách đấu tử,
Bại mă hào minh hướng thiên bi.
Ô diên trác nhân trường,
Hàm phi thướng quải khô thụ chi.
Sĩ tốt đồ thảo măng,
Tướng quân không nhĩ vi.
Năi tri binh giả thị hung khí,
Thánh nhân bất đắc dĩ nhi dụng chi.

Dịch nghĩa:

Năm trước đánh ở đồng bằng Tang Càn
Năm nay đánh ở miệt Thông Hà
Sóng đánh trên mặt biển chỗ quân qua Điều Chi
Cỏ lộ trên tuyết chỗ ngựa qua Thiên Sơn
Chinh chiến đă lâu năm ngoài vạn dặm
Ba quân đă kiệt quệ già nua
Quân Hung Nô giết người cướp của làm sinh hoạt
Tự xưa đến giờ chỉ thấy xương trắng phơi ngoài ruộng cát
vàng
Nhà Tần xây Trường Thành ngăn rợ Hồ
Nhà Hán dựng Phong hỏa đài làm hiệu
Phong hỏa đốt lên không ngừng nghỉ
Chinh chiến măi măi không thôi
Đánh nhau người chết ngoài hoang dă
Ngựa của kẻ bại trận ngẩng đầu cất tiếng hí bi ai
Diều hâu mổ ruột xác chết
Ngậm bay lên treo trên nhành cây khô
Sĩ tốt cả đời ngoài hoang dă
Tướng quân chẳng biết làm nên chuyện ǵ
Đă biết chiến tranh là chuyện dữ
Bởi vậy thánh nhân bất đắc dĩ mới dùng đến

Dịch Thơ:

Năm ngoái trên sông Tang đánh nhau,
Năm nay dọc sông Thông chém giết.
Điều Chi, gươm rửa sóng ngoài khơi,
Thiên Sơn, ngựa ăn cỏ ngập tuyết.
Muôn dặm chinh chiến hoài,
Ba quân già ốm hết.
Hung Nô giết chóc thay cấy cày,
Cát vàng xương trắng xưa nay đấy !
Này dăy thành, Tần đắp ngự Hồ,
Kia lửa trận, Hán đốt đang cháy !
Lửa trận cháy chẳng tắt,
Chiến tranh măi không thôi !
Sa trường đâm nhau chết,
Ngựa ai ngơ ngác nh́n hư trời !
Diều quạ rỉa ruột người,
Tha treo cành khô trông tả tơi.
Binh lính thây bón cỏ,
Tướng quân bó tay rồi.
Mới hay : Gươm đao là vật gở,
Thánh nhân bất đắc dĩ mới dùng thôi !

Tương Như

Nga Mi Sơn Nguyệt Ca

Nga Mi sơn nguyệt bán luân thu
Ảnh nhập B́nh Khương giang thủy lưu
Dạ phát Thanh Khê hướng Tam Giáp
Tư quân bất kiến hạ Du Châu


Dịch nghĩa:

Trăng lên đầu núi Nga Mi nửa vầng thu
Chiếu xuống sông B́nh Khương lấp lánh gịng nước trôi
Đi từ Thanh Khê ra hướng Tam Giáp
Nghĩ đến bạn muốn đến Du Châu thăm

Khách Trung Tác

Lan Lăng mỹ tửu uất kim hương
Ngọc uyển thinh lai hổ phách quang
Đản sử chủ nhân năng túy khách
Bất tri hà xứ thị tha hương.

Dịch Nghĩa:
Rượu ngon đất Lan Lăng thơm mùi hoa uất kim, đựng trong chén ngọc sáng màu hổ phách. Nếu như chủ nhân biết làm cho khách say, th́ c̣n biết nơi nào là tha hương.

Dịch Thơ

Thơ làm nơi đất khách

Trong quán Lan Lăng rượu ngát hương
Đựng đầy chén ngọc rực hào quang
Chủ nhân ví biết mời say khách
Non nước đâu là chẳng cố hương.

Trần Trọng San

Tống Hữu Nhân Nhập Thục

Kiến thuyết Tàm Tùng lộ
Khi khu bất dị hành
Sơn ṭng nhân diện khởi
Vân bạng mă đầu sinh
Phương thụ lung Tần sạn
Xuân lưu nhiễu Thục thành
Thăng trầm ưng dĩ định
Bất tất vấn Quân B́nh

Dịch Thơ:

Tiễn bạn vào đất Thục

Mảng nghe bên nước Tàm Tùng,
Đường đi khấp khểnh khó ḷng buông chân.
Núi theo trước mặt nổi dần,
Mây quanh đầu ngựa dần dần mọc ra.
Đường Tần lát ván rường xa,
Nước sông ngoắt ngoéo diễn qua Thục thành.
Việc đời ch́m nổi đă đành,
Chẳng cần phải hỏi Quân B́nh làm chi.

Bản dịch: Trần Trọng Kim

Đáp Hồ Châu Ca Diệp Tư Mă Vấn Bạch Thị Hà Nhân

Thanh Liên cư sĩ Trích Tiên nhân
Tửu tứ tàng danh tam thập niên
Hồ Châu Tư Mă hà tu vấn
Kim Túc Như Lai thị hậu thân


Dịch nghĩa:

Cư sĩ làng Thanh Liên người vốn là Tiên bị đày
Uống rượu thoải mái mai danh đă ba mươi năm
Tư Mă Hồ Châu hỏi tới làm ǵ
Kiếp sau sẽ là Kim Túc Như Lai đấy

Phù Phong Hào Sĩ Ca

Lạc Dương tam nguyệt phi Hồ sa
Lạc Dương thành trung nhân oán ta
Thiên Tân lưu thuỷ tam xích huyết
Bạch cốt tương sanh như loạn ma
Ngă diệc Đông môn hướng Ngô quốc
Phù vân tứ tắc đạo lộ xa
Đông phương nhật xuất đề tảo nha
Thành môn nhân khai tảo lạc hoa
Ngô đồng dương liễu phất kim tỉnh
Lai tuư Phù Phong hào sĩ gia
Phù Phong hào sỹ thiên hạ kỳ
Ư khí tương khuynh sơn khả di
Tác nhân bất ư tướng quân thế
Ẩm tửu khởi cố thượng thư kỳ
Điêu bàn ỷ thực hội chứng khách
Ngô ca Triệu vũ hương phong xuy
Nguyên, Thường, Xuân, Lăng lục quốc th́
Khai tâm tả ư quân sở tri
Đường trung các hữu tam thiên sĩ
Minh nhật báo ân tri thị thuỳ
Phủ trường kiếm nhất dương mi
Thanh thuỷ bạch thạch hà ly ly
Thoát ngô mạo hướng quân tiếu
Ẩm quân tửu vị quân ngâm
Trương Lương vị tuỳ Xích tùng khứ
Kiều biên Hoàng Thạch tri ngă tâm.


Dịch Nghĩa:

Bài ca hào sĩ Phù Phong

Đất Lạc Dương vào tháng ba cát Hồ bay
Trong thành Lạc Dương người kêu ca oán thán
Bến Thiên Tân nước chảy ba lần đỏ máu
Xương trắng nhiều sát nhau như bụi tầm gai rối
Ta cũng chạy về đông hướng đất Ngô
Mây lên che kín bốn phía, đường đi rất xa
Phía Đông mặt trời mọc tiếng quạ kêu sớm
Cửa thành người ra quét hoa rơi
Cây ngô đồng cùng dương liễu chạm vào giếng vàng
Đến uống say ở nhà hào sĩ Phù Phong
Hào sĩ Phù Phong là kỳ nhân trong thiên hạ
Ư chí hợp vào có thể dời ngọn núi
Làm việc người, không dựa vào thế lực tướng quân
Uống rượu đâu thèm đến hội thượng thư
Bàn chạm trổ, thức ăn ngon, họp chúng khách
Bài hát Ngô, điệu múa Triệu, ngọn gió thơm thổi tới
B́nh Nguyên, Mạnh Thường, Thân Xuân, Tín Lăng thời lục quốc
Mở tấm ḷng tỏ ư tứ anh đă biết
Giữa sảnh đường mỗi người có tới ba ngàn kẻ sĩ
Ngày sau biết ai sẽ đền ơn
Vỗ trường kiếm, dương mi lên
Nước xanh đá trắng sao xa cách
Bỏ mũ ra, hướng về anh cười
Uống rượu của anh, v́ anh mà ngâm
Trương Lương ví như chưa theo Xích Tùng tử
Bên cầu đă có ông Hoàng Thạch hiểu ư ta

Dạ Túc Sơn Tự

Nguy lâu cao bách xích
Thủ khả trích tinh thần
Bất cảm cao thanh ngữ
Khủng kinh thiên thượng nhân.

Dịch Nghĩa:

Lầu cao ṿi vọi trăm thước
Tay có thể hái được trăng sao tinh tú
Không dám nói lớn tiếng
Sợ làm kinh động đến người trên trời.

Tương Phùng Hành


Triêu kỵ ngũ hoa mă
Yết đế xuất Ngân đài
Tú sắc thùy gia tử
Vân trung châu bạc khai
Kim tiên dao chỉ điểm
Ngọc lặc chẩm tŕ hồi
Giáp cốc tương tá vấn
Tri ṭng thiên thượng lai
Lân trường sầu dục đoạn
Tà nhật phục tương thôi
Hạ xa hà khinh doanh
Phiêu phiêu tự lạc mai
Kiều tu sơ giải bội
Ngữ tiếu cộng hàm bôi
Hàm bôi ánh ca phiến
Tự vân nguyệt trung kiến
Tương kiến bất tương thân
Bất như bất tương kiến
Tương kiến t́nh dĩ thâm
Vị ngữ khả tri tâm
Hồ vi thủ không khuê
Cô miên sầu cẩm khâm
Cẩm khâm dử la vi
Triền miên hội hữu th́
Xuân phong chính đàm đảng
Mạc vũ lai hà tŕ
Nguyện ngôn tam thanh điểu
Khước kư trường tương tư
Quang cảnh bất đăi lạc
Tu du phát thành ty
Tráng niên bất hành lạc
Lăo đại đồ thương bi
Tŕ thử đạo mật ư
Vô lệnh khoáng giai kỳ

Hành Lộ Nan I



Kim tôn thanh tửu đẩu thập thiên
Ngọc bàn trân tu trị vạn tiền
Đ́nh bôi đầu trợ bất năng thực
Bạt kiếm tứ cố tâm mang nhiên
Dục độ Hoàng Hà băng tắc xuyên
Tương đăng Thái Hàng tuyết ám nhiên
Nhàn lai thuỷ điếu toạ khê thượng
Hốt phục thừa chu mộng nhật biên
Hành lộ nan! Hành lộ nan
Đa kỳ lộ, kim an tại?
Trường phong phá lăng hôi hữu th́
Trực quải vân phàm tế thượng hải.

Tặng Vương Lịch Dương Thi


Hữu thân mạc phạm phi long lân
Hữu thủ mạc biện mănh hổ tu
Quân khán tịch nhật Nhữ Nam phố
Bạch đầu tiên nhân ẩn Ngọc Khổn


Dịch nghĩa:

Có thân không đụng chạm vào vảy của rồng bay trên trời
Có tay chẳng sờ vào râu cọp
Bạn có thấy thuở xưa ở phố Nhữ Nam
Tiên nhân đầu bạc ẩn náu trong cung

Tặng Mạnh Hạo Nhiên



Ngô ái Mạnh phu tử
Phong lưu thiên hạ văn
Hồng nhan khí hiên miện
Bạch thủ ngọa tùng vân
Túy nguyệt tần trung thánh
Mê hoa bất sự quân
Cao sơn an khả ngưỡng
Đồ thử ấp thanh phân.

Dịch Nghĩa:
Tôi yêu mến thầy Mạnh, là người nổi tiếng phong lưu trong thiên hạ. Lúc c̣n trẻ, thầy đă từ bỏ xe quan và mũ triều. Khi đầu bạc, thầy ở ẩn trong chốn mây thông. Thầy thường uống rượu say sưa dưới ánh trăng. V́ đam mê hoa cỏ, thầy không phụng sự vua. Thầy giống như ngọn núi cao, người khác làm sao có thể vin tới được? Tôi đành chỉ đứng xa mà ngưỡng mộ làn hương thanh khiết của thầy ở nơi đây.

Dịch Thơ:
Tặng Mạnh Hạo Nhiên

Tôi yêu thày Mạnh Hạo Nhiên
Tiếng phong lưu đă lan truyền thế gian
Trẻ th́ mũ áo coi thường
Bạc đầu nằm giữa mây thông hững hờ
Thường cùng với nguyệt say sưa
Cỏ hoa ham thú, việc vua chẳng màng
Núi cao đâu thể sánh bằng
Chỉ đành ngưỡng mộ mùi hương tuyệt vời.

Trần Trọng San

Đồng Thượng



Ái quân phù dung thiền vận chi diễm sắc
Nhược khả xan hề nan tái đắc
Lân quân băng ngọc thanh hồi chi minh tâm
T́nh bất cực hề ư dĩ thâm
Triêu cộng lang can chi khởi thực
Dạ đồng uyên ương chi cẩm khâm
Ân t́nh uyển luyến vật vi biệt
Sử nhân mạc thác loạn sầu tâm
Loạn sầu tâm thế như tuyết
Hàn đăng yếm mộng hồn dục tuyệt
Giác lai tương tư sinh bạch phát
Doanh doanh Hán thủy nhược khả việt
Khả tích lăng ba bộ la vát
Mỹ nhân mỹ nhân hề quy khứ lai
Mạc tái triêu vân mộ vũ hề phi Dương đài

Thu Tứ

I.

Yên Chi hoàng diệp lạc
Thiếp vọng tự đăng đài
Hải thượng bích vân đoạn
Thiền Vu thu sắc lai
Hồ binh sa tái hợp
Hán sứ Ngọc Quan hồi
Chinh khách vô quy nhật
Không bi huệ thảo tồi

Dịch Nghĩa:

Xứ Yên Chi là vàng rơi rụng
Thiếp lên đài ngóng trông
Trên biển đám mây xanh rời rạc
Nơi Thiền Vu sắc thu đă tới
Binh Hồ tụ họp ngoài sa mạc
Sứ Hán từ ải Ngọc Quan trở về
Chinh nhân không có ngày trở lại
Chỉ thương cho cỏ huệ úa tàn

II.

Thu phong thanh
Thu nguyệt minh
Lạc diệp tụ hoàn tán
Hàn nha thê phục kinh
Tương tư, tương kiến tri hà nhật
Thử th́, thử dạ nan vi t́nh

Dịch Nghĩa:

Gió thu mát mẻ
Trăng thu sáng trong
Lá rơi họp lại rồi tan tác
Quạ lạnh đang đậu bỗng giật ḿnh
Nhớ nhau, biết ngày nào gặp mặt
Lúc này, đêm này t́nh cảm không làm sao được

Dương Bạn Nhi ca



Quân ca Dương Bạn Nhi
Thiếp khuyến Tần Phong tửu
Hà hứa tối quan nhân
Điểu đề Bạch môn liễu
Điểu đề ẩn Dương hoa
Quân túy lưu thiếp gia
Bác Sơn lư trung trầm hương hỏa
Song yên nhất khí lăng tử hà