Le Loup & La Cigogne

001. Les Loups mangent gloutonnement.
Un Loup donc étant de frairie
Se pressa, dit-on, tellement
Qu il en pensa perdre la vie:
005. Un os lui demeura bien avant au gosier.
De bonheur pour ce Loup, qui ne pouvait crier,
Près de là passe une Cigogne.
Il lui fait signe ; elle accourt.
Voilà l Opératrice aussitôt en besogne.
010. Elle retira l os ; puis, pour un si bon tour,
Elle demanda son salaire.
"Votre salaire ? dit le Loup:
Vous riez, ma bonne commère!
Quoi ? ce n est pas encor beaucoup
015. D avoir de mon gosier retiré votre cou?
Allez, vous êtes une ingrate:
Ne tombez jamais sous ma patte. "

Ai dại ai khôn

Giống Sói thường uống ăn hấp tấp,
Cũng dễ hiểu: vì gấp lánh thân,
Mải bị ruồng bắt xa gần,
Nên phải mau nuốt, lanh chân thoát nàn.
Một con Sói tâm hơ tâm hất,
Bị mắc xương, thật rất nguy nan.
Không thể trò chuyện, hỏi han,
Báo động cầu cứu xóm làng giải nguy
Rất may có con Cò nhìn thấy
Liền tự nguyện giúp lấy xương ra.
Bảo Sói há miệng đừng la,
Cò dùng mỏ nhọn để mà rút xương.
Việc cấp cứu trăm phần hữu hiệu,
Dù thần y cũng chịu thua luôn!
Cò mừng, Sói cũng hết buồn,
Nhớ tai nạn cũ như tuồng chiêm bao
Cò rụt rè thở than với Sói:
"Tôi cứu anh thoát khỏi Tử Thần,
Xin anh một ít đồng ngân
Giúp tôi trang trả nợ nần sống vui".
Sói trợn mắt, nhìn Cò khinh bỉ:
"Im anh đi, chớ nghĩ xa xôi.
Chính anh phải cám ơn tôi,
Tha cho sống sót còn ngồi nơi đây.
"Thật buồn cười cho anh khờ dại,
Dám đút đầu vô đại miệng tôi.
Nhân từ tôi chẳng khép môi,
Gìờ đây anh lại lôi thôi đòi tiền!"
"Hãy lập tức lánh xa nơi khác,
Bằng không ta xé nát thây thi.
Lý luận tình nghĩa ích gì?
Khôn thì sống mãi, trường kỳ thiên thu "

" Trong câu chuyện có hai nhân vật,
Sói với Cò bản chất khác nhau.
Dại, khôn, khó định biết bao!
Trong khôn có dại, làm sao lọc lừa?
Người chậm tiến thường khôn như Sói,
Thích lợi mình, ghét nói nghĩa nhân,
Mấy khi phải quấy cân phân,
Miễn ta được việc, trọn phần ta thôi.
Kẻ tiến hoá chỉ lo phục vụ,
Giúp đỡ người, ấp ủ tình thương.
Chẳng màng tính toán đo lường,
Không đặt điều kiện, xem thường lợi riêng.
Hãy kiểm thảo: mình Cò hay Sói,
Ráng lắng nghe tiếng nói lương tâm.
Ðắn đo tránh khỏi sai lầm,
Trên thang tiến hoá âm thầm ruổi giong."

L Âne & Ses Maîtres

001. L Âne d un Jardinier se plaignait au destin
De ce qu on le faisait lever devant l Aurore.
Les Coqs, lui disait-il, ont beau chanter matin;
Je suis plus matineux encor.
005. Et pourquoi ? Pour porter des herbes au marché.
Belle nécessité d interrompre mon somme!
Le sort de sa plainte touché
Lui donne un autre Maître ; et l Animal de somme
Passe du Jardinier aux mains d un Corroyeur.
010. La pesanteur des peaux, et leur mauvaise odeur
Eurent bientôt choqué l impertinente Bête.
J ai regret, disait-il, à mon premier Seigneur.
Encor quand il tournait la tête,
J attrapais, s il m en souvient bien,
015. Quelque morceau de chou qui ne me coûtait rien.
Mais ici point d aubaine ; ou, si j en ai quelqu une,
C est de coups. Il obtint changement de fortune,
Et sur l état d un Charbonnier
Il fut couché tout le dernier.
020. Autre plainte. Quoi donc! dit le Sort en colère,
Ce Baudet-ci m occupe autant
Que cent Monarques pourraient faire.
Croit-il être le seul qui ne soit pas content?
N ai-je en l esprit que son affaire?
025. Le Sort avait raison; tous gens sont ainsi faits:
Notre condition jamais ne nous contente:
La pire est toujours la présente.
Nous fatiguons le Ciel à force de placets.
Qu à chacun Jupiter accorde sa requête,
030 Nous lui romprons encor la tête.

Một con lừa chủ nghề bán cỏ,
Hừng sáng, đến tận ngõ giao hàng,
Mối mang đông đảo rộn ràng,
Ðường xa, dậy sớm, mọi đàng mới xong.
Lúc ra đi gà chưa gáy sáng,
Bận công việc đến mãn xế chiều,
Cỏ nhẹ, nhưng lượng quá nhiều,
Lắm khi mỏi mệt, muốn liều quyên sinh.
Nó tủi thân, thở than số phận,
Cớ sao quá lận đận, lao đao,
Cầu xin các Ðấng Tối Cao,
Hộ trì cứu giúp thoát bao nhọc nhằn.
Lừa cầu xin Vị Thần Ðịnh Mạng
Nhân từ xét tình trạng hiện nay,
Cho phép vận số đổi thay,
Gặp một chủ khác, mong ngày đẹp tươi.
Thần Ðịnh Mạng động lòng trắc ẩn,
Muốn giúp Lừa thay vận đổi thời
Cho phép giúp việc một nơi,
Chủ: người bán cá, thảnh thơi ít nhiều.
Lừa tri ân Vị Thần rối rít,
Ơn tái tạo cảm kích vô ngần,
Từ đây mạng số định phân,
Siêng năng làm việc, ân cần chăm lo.
Chẳng bao lâu bắt đầu than thở,
Cá tanh hôi, chuyên chở nặng nề,
Lại thêm bụng đói ủ ê,
Xưa còn lượm lặt mọi bề cỏ rơi.
Nó bạo dạn khấn thần Ðịnh Mạng,
Cúi xin Ngài gia hạn ơn xưa:
Thay thời, đổi vận, đẩy đưa,
Ban chỗ làm mới cho vừa khả năng.
Thần Ðịnh Mạng hiện ra bất mãn
Trước đòi hỏi quá đáng, ngông cuồng,
Vì lỡ nên Ngài giúp luôn:
Chọn Lừa chủ khác: người buôn than hầm
Sau thời gian sống theo chủ mới
Lừa than thầm thấu tới tai Thần:
“Công việc nặng nhọc muôn phần,
Chở than, kéo gỗ, tảo tần nát thây!
Tương đối sánh trong ba nghề ấy,
Chở cỏ là phe phẩy nhất đời,
Lại thêm có cỏ để xơi,
Thời gian chở cỏ là thời vàng son."
Thần Ðịnh Mạng hiện ra nổi giận,
Tặng cho Lừa một trận tơi bời:
" Kiếp sống nào phải trò chơi
Ðể người hưởng thụ, nghỉ ngơi , đua đòi?
Ngươi tưởng chừng thế gian nầy chỉ
Có ngươi thôi, để quỷ thần lo?
Quả đất nào phải cái kho
Chứa sẵn của cải để cho người dùng?
Muốn sống phải gian lao, khổ nhọc,
Siêng làm việc, ráng học và hành,
Chấp nhận hoàn cảnh Trời dành,
Với những cay đắng, đấu tranh không ngừng.
Mọi người đều tỏ ra chán nản,
Ước sống lại dĩ vãng đã qua,
Không vui hoàn cảnh tạo ra,
Mải dệt ảo ảnh thiết tha, điên cuồng.
Nên nhớ: hiện tại là sự thật,
Ngoài nó ra, đều trật, đều sai!
Quá khứ lẫn cả tương lai
Toàn là mộng ảo canh dài đêm đông!
Ta không thể nuông chìu ngươi mãi,
Hãy bằng lòng hiện tại của ngươi,
Dù đau khổ, ráng gượng cười
Kiếp sống nào phải để ngươi nô đùa ?"

001. Un octogénaire plantait.
Passe encor de bâtir ; mais planter à cet âge!
Disaient trois jouvenceaux, enfants du voisinage;
Assurément il radotait.
005. Car, au nom des Dieux, je vous prie,
Quel fruit de ce labeur pouvez-vous recueillir?
Autant qu un Patriarche il vous faudrait vieillir.
A quoi bon charger votre vie
Des soins d un avenir qui n est pas fait pour vous?
010. Ne songez désormais qu à vos erreurs passées:
Quittez le long espoir et les vastes pensées;
Tout cela ne convient qu à nous.
- Il ne convient pas à vous-mêmes, Repartit le Vieillard. Tout établissement
015. Vient tard et dure peu. La main des Parques blêmes
De vos jours et des miens se joue également.
Nos termes sont pareils par leur courte durée.
Qui de nous des clartés de la voûte azurée
Doit jouir le dernier ? Est-il aucun moment
020. Qui vous puisse assurer d un second seulement?
Mes arrière-neveux me devront cet ombrage:
Eh bien défendez-vous au Sage
De se donner des soins pour le plaisir d autrui?
Cela même est un fruit que je goûte aujourd hui:
025. J en puis jouir demain, et quelques jours encore;
Je puis enfin compter l Aurore
Plus d une fois sur vos tombeaux.
Le Vieillard eut raison; l un des trois jouvenceaux
Se noya dès le port allant à l Amérique;
030. L autre, afin de monter aux grandes dignités,
Dans les emplois de Mars servant la République,
Par un coup imprévu vit ses jours emportés.
Le troisième tomba d un arbre
Que lui-même il voulut enter ;
035. Et pleurés du Vieillard, il grava sur leur marbre
Ce que je viens de raconter.

Bí quyết của tình thương

Một ông lão đầu râu tóc bạc,
Tuổi tám mưoi, vững chạc bước đi,
Sắc tướng diện mạo phương phi,
Tất cả đều mến, kẻ vì người thương.

Một hôm, ông ra công đào đất,
Ðể trồng cây, trông thật xinh tươi,
Dọc theo bờ lộ đông người,
Bộ hành qua lại, nói cười vui tai.
Bỗng có ba thiếu niên lân cận,
Nhìn lão ông đang bận với cây,
Phát cười với giọng thơ ngây:
"Tội thay! Quả đất đang xoay lộn vòng.
Cụ nay đã già nua như thế,
Những ngày tàn không để nghỉ ngơi,
Dành giây phút chót cuộc đời
Suy gẫm quá khứ, tùy thời dưỡng thân.
Ở tuổi ông, khởi công xây cất,
Hữu lý hơn đào đất trồng cây:
Xây cất kết quả phút giây,
Còn trồng, dù hết kiếp nầy chưa xong !
Tại sao tự đọa đày quá đáng,
Ðừng tranh đấu, chớ rán uổng công.
Chớ lo những việc viển vông,
Nên tìm hưởng thụ, gieo trồng ích chi ?
Những chương trình bao la rộng rãi,
Các tư tưởng khoáng đạt cao siêu,
Nhường cho giới trẻ chắt chiu,
Ông nên trù tính việc siêu linh hồn.
Thực tế hơn: chung trà, bầu rượu
Cạnh bạn bè tề tựu đủ đầy,
Cờ tiên, đàn khảy giải khuây,
Mai kia cất xác, tâm nầy thảnh thơi !"

Cụ già đáp :" Các con lầm lẫn,
Việc tử sinh không bận lòng ta.
Cái chết đến với trẻ, già,
Nào ai đoán được để mà âu lo !
Ta trồng cây không mong thụ hưởng,
Nhưng vì trọn tin tưởng tương lai,
Mong kẻ qua lại hàng ngày
Có được bóng mát, khoan thai, vui cười.
Những người ấy , dù quen hay lạ,
Cháu chít ta, đến cả thú cầm,
Vì thương, ta mở từ tâm,
Làm quà bóng mát, gieo mầm an vui.
Ta sung sướng ngay khi đào đất,
Hạnh phúc ấy mải cất trong lòng,
Vì giúp đở mà chẳng mong,
Ðược đền đáp lại, không mong bù trừ.
Niềm vui đó, các người không thể
Cản ngăn ta bồng bế, vun trồng.
Hãy cố gắng sống sạch trong,
Khi Tử Thần đến, thong dong ra về!
Tuổi thọ của mỗi người đều khác,
Rủi ta đưa đám xác các người,
Chừng đó nên khóc hay cười ?
Vậy hãy cố gắng giúp người từ đây !"

Quả thật vậy, lão ông đoán đúng:
Một đứa chết về súng đạn bay,
Ðứa kế gặp nạn thủy tai,
Ðứa chót bỏ mạng ở ngoài rừng hoang.
Ông lão dự đám tang ba trẻ,
Tre khóc măng, lòng kẽ bàng hoàng,
Nhưng tâm cụ vẫn bình an,
Vì khăn gói đã sẵn sáng từ lâu.

Ðời ông quả là gương sáng chói:
Muốn khi chết lòng khỏi buồn phiền;
Lúc sống hành thiện triền miên,
Dù mai cất bước, tâm yên vững vàng.
Tuổi tám mươi, ông còn cố gắng
Trồng cây giúp che nắng che mưa,
Tình thương ban rải chẳng chừa
Thân, sơ, lớn, bé, không lừa lọc ai.
Tình thương đúng là nguồn phép lạ,
Giúp mọi người, lẫn cá nhân ta,
Hạnh phúc sống cõi Ta-Bà,
Khi qua Âm Cảnh đậm đà thêm lên.

B]001.[/B] Autrefois le Rat de ville
Invita le Rat des champs,
D une façon fort civile,
A des reliefs d Ortolans.
005. Sur un Tapis de Turquie
Le couvert se trouva mis.
Je laisse à penser la vie
Que firent ces deux amis.
Le régal fut fort honnête,
010. Rien ne manquait au festin;
Mais quelqu un troubla la fête
Pendant qu ils étaient en train.
A la porte de la salle Ils entendirent du bruit:
015. Le Rat de ville détale;
Son camarade le suit.
Le bruit cesse, on se retire:
Rats en campagne aussitôt;
Et le citadin de dire:
020. Achevons tout notre rôt.
- C est assez, dit le rustique;
Demain vous viendrez chez moi:
Ce n est pas que je me pique
De tous vos festins de Roi ;
025. Mais rien ne vient m interrompre:
Je mange tout à loisir.
Adieu donc; fi du plaisir
Que la crainte peut corrompre.

001. Le Pot de fer proposa
Au Pot de terre un voyage.
Celui-ci s'en excusa,
Disant qu'il ferait que sage

005. De garder le coin du feu:
Car il lui fallait si peu,
Si peu, que la moindre chose
De son débris serait cause.
Il n'en reviendrait morceau.

010. Pour vous, dit-il, dont la peau
Est plus dure que la mienne,
Je ne vois rien qui vous tienne.
- Nous vous mettrons à couvert,
Repartit le Pot de fer.

015. Si quelque matière dure
Vous menace d'aventure,
Entre deux je passerai,
Et du coup vous sauverai.
Cette offre le persuade.

020. Pot de fer son camarade
Se met droit à ses côtés.
Mes gens s'en vont à trois pieds,
Clopin-clopant comme ils peuvent,
L'un contre l'autre jetés

025. Au moindre hoquet qu'ils treuvent.
Le Pot de terre en souffre ; il n'eut pas fait cent pas
Que par son compagnon il fut mis en éclats,
Sans qu'il eût lieu de se plaindre.
Ne nous associons qu'avecque nos égaux.

030. Ou bien il nous faudra craindre
Le destin d'un de ces Pots.

Một hôm nọ, Nồi Ðồng thân mật
Mời bạn là Nồi Ðất, đồng môn,
“Ðể giúp bồi dưỡng trí khôn,
Chúng ta du ngoạn sang thôn láng giềng.

Trước là ngắm cỏ hoa xinh đẹp,
Sau là nhìn suối hẹp, núi cao,
Trời xanh, gió mát biết bao,
Chị em đồng hưởng, dịp nào tốt hơn?”

Nồi Ðất đáp: “Cảm ơn chị lắm,
Nhiều thâm tình nên gẫm đến em.
Nghe chị tả cảnh bắt thèm,
Muốn ngay cất bước để xem tận tường.

“Hiềm một nổi lý do sức khoẻ,
Em chỉ hoạt động nhẹ nhàng thôi,
Là một nồi đất, chị ơi,
Nếu thiếu cẩn thận, bể rồi làm sao?

Chị khoẻ mạnh, deo dai chẳng sợ,
Dù khó khăn hiểm trở đến đâu,
Chị có thừa sức đối đầu,
Nhưng em phiền não, u sầu, khổ thay!

Chẳng mong chi hơn là an tĩnh,
Cạnh lò sưởi tập định, tham thiền,
Học Ðạo, suy gẫm triền miên,
Còn hơn du ngoạn những miền danh lam.”

Nồi Ðồng đáp: “Nầy em, đừng ngại,
Có chị đây, gặp phải chông gai,
Nếu cần, chị sẽ ra tay,
Tận tâm bảo vệ, thoát ngay nguy nàn.

Em chớ lo, chị đâu, em đó,
Chị thừa sức dãi gió, dầm mưa,
Chở che, nâng đỡ sớm trưa,
Ngọt bùi chia xẻ, làm vừa lòng nhau.”

Nồi Ðất nghe bùi tai, hoan hỉ,
Quyết phen này phỉ chí, toại nguyện.
Ngao du khắp chốn sơn xuyên,
Ðẹp lòng vui mát, cảnh tiên non bồng.”

Cuộc hành-trình bắt đầu vui vẻ,
Một đoàn nồi, lớn bé chen nhau,
Múa hát, đùa giỡn xôn xao,
Tỏ đầy nhựa sống, biết bao thâm tình.

Riêng Nồi Ðất phập phồng lo ngại,
“Môi trường này chẳng phải cho ta,
Ðành rằng vui vẻ, hát ca,
Nhưng phải trật tự, không là nát thân !”

Nó yêu cầu Nồi Ðồng bảo vệ:
“Kẻo nhóm trẻ chẳng kể tôn ti,
Nô đùa, chen lấn bất kỳ,
Vô tình chạm bể còn gì mạng em ?”

Nồi Ðồng bèn dương oai diệu võ,
Cốt ý cho trẻ nhỏ lánh xa,
Bảo bọc Nồi Ðất an hoà,
Giữa lúc nhộn nhịp la cà hiểm nguy.

Bất ngờ thay: Trong cơn lúng túng,
Nồi Ðồng rủi chạm trúng bạn mình,
Ô hô ! Tan nát thân hình
Thành trăm mảnh vụn, thâm tình mất luôn!

Một bài học cho người nhân thế:
Việc chọn bạn chẳng thể xem thường,
Phải cùng bản chất, lập trường,
Cùng giai tầng, mới có đường sống chung.

001. Un Savetier chantait du matin jusqu'au soir:
C'était merveilles de le voir,
Merveilles de l'ouïr; il faisait des passages,
Plus content qu'aucun des sept sages.

005. Son voisin au contraire, étant tout cousu d'or,
Chantait peu, dormait moins encor.
C'était un homme de finance.
Si sur le point du jour parfois il sommeillait,
Le Savetier alors en chantant l'éveillait,

010. Et le Financier se plaignait,
Que les soins de la Providence
N'eussent pas au marché fait vendre le dormir,
Comme le manger et le boire.
En son hôtel il fait venir

015. Le chanteur, et lui dit: Or çà, sire Grégoire,
Que gagnez-vous par an ? - Par an ? Ma foi, Monsieur,
Dit avec un ton de rieur,
Le gaillard Savetier, ce n'est point ma manière
De compter de la sorte ; et je n'entasse guère

020. Un jour sur l'autre: il suffit qu'à la fin
J'attrape le bout de l'année:
Chaque jour amène son pain.
- Eh bien que gagnez-vous, dites-moi, par journée?
- Tantôt plus, tantôt moins: le mal est que toujours;

025. (Et sans cela nos gains seraient assez honnêtes,)
Le mal est que dans l'an s'entremêlent des jours
Qu'il faut chommer; on nous ruine en Fêtes.
L'une fait tort à l'autre; et Monsieur le Curé
De quelque nouveau Saint charge toujours son prône.

030. Le Financier riant de sa naïveté
Lui dit: Je vous veux mettre aujourd'hui sur le trône.
Prenez ces cent écus: gardez-les avec soin,
Pour vous en servir au besoin.
Le Savetier crut voir tout l'argent que la terre

035. Avait depuis plus de cent ans
Produit pour l'usage des gens.
Il retourne chez lui: dans sa cave il enserre
L'argent et sa joie à la fois.
Plus de chant; il perdit la voix

040. Du moment qu'il gagna ce qui cause nos peines.
Le sommeil quitta son logis,
Il eut pour hôtes les soucis,
Les soupçons, les alarmes vaines.
Tout le jour il avait l'oeil au guet ; Et la nuit,

045. Si quelque chat faisait du bruit,
Le chat prenait l'argent: A la fin le pauvre homme
S'en courut chez celui qu'il ne réveillait plus !
Rendez-moi, lui dit-il, mes chansons et mon somme,
Et reprenez vos cent écus

Chàng thợ giày sáng ngày đến tối,
Vẫn không ngừng vang dội tiếng ca,
Trong khi làm việc tại nhà,
Khiến người trông thấy đâm ra phát thèm.

Láng giềng là một nhà triệu phú,
Chuyên kinh doanh, hội đủ đức tài,
Sang trọng, giàu có, thảo ngay,
Nhưng rất khó ngủ, cả ngày lẫn đêm.

Vị phú ông bận lo toan tính,
Nên lòng không an tịnh, hồn nhiên,
Ngày đêm suy luận triền miên,
Khó bề chợp mắt định yên giấc nồng.

Lắm khi, sáng tinh sương mờ đất,
Phú ông vừa an giấc, mơ màng,
Bỗng đâu tiếng hát nhịp nhàng
Của chàng thợ trẻ bàng hoàng gọi ông.

Mỏi mệt, ông trách thầm Trời Ðất,
Sao chẳng bày loại giấc ngủ say,
Chưng bán thong thả hàng ngày
Như các thực phẩm ở ngoài tiệm buôn?

Liền sau đó, cho mời chú thợ,
Sang nhà ông, niềm nở đón chào,
Cố mong tìm hiểu vì sao
Chú mải reo hát, tiêu hao tháng ngày.

"Chào chú thợ -con người sung sướng,
Tôi muốn biết chú hưởng hàng năm
Lợi tức tổng hợp mấy trăm
Ðể luôn reo hát, quanh năm tươi cười?"

Chú thợ giày ra tuồng bỡ ngỡ,
Liền đáp rằng:"Tôi chớ nghĩ suy,
Ghi chép, tính toán làm chi,
Mỗi ngày no bụng, có gì quý hơn?"

Vị phú ông miệng cười chúm chím,
Hỏi:"Một ngày chú kiếm bao nhiêu?
Gia đình đắp đổi chi tiêu,
Ðể mải vui vẻ, đáng yêu thế này?"

Chú thợ bèn gãi đầu, suy nghĩ,
"Tôi ít khi để ý điều này,
Có khi vơi, có khi đầy,
Cơm ngày ba bữa, như vầy là vui!"


"Lạy Chúa đã ngày ngày ban phước,
Nuôi chúng con sống được bình an,
Không mong hưởng cảnh Thiên Ðàng,
Hằng ngày no ấm, chẳng phàn nàn chi!"

Trước con người ngây thơ giản dị,
Phú ông bèn hoan hỉ, cười đùa,
"Nay tôi phong chú làm vua,
Biếu chú túi bạc để mua,sắm dùng."

Anh thợ giày hồn phi phách tán,
Tưởng chừng đang lảng vảng cảnh mê,
Một trăm nén bạc phủ phê!
Gia tài đồ sộ, chẳng hề dám mong.

Liền nồng nhiệt tạ ơn tế độ,
Ôm túi tiền chạy bộ về nhà,
Ðào sâu dưới đất nơi xa,
Chôn dấu túi bạc đâm ra phập phồng.

Cùng túi bạc chôn luôn tiếng hát,
Nay còn đâu khúc nhạc, lời ca?
Giọng cười giòn giả vui nhà,
Chỉ là kỷ niệm, toàn là dư âm!

Giấc ngủ cũng mất theo tiếng hát,
Khiến cho nay thân xác đảo điên,
Ngày đêm lo sợ triền miên,
Sợ e kẻ trộm đào tiền mang đi!

Nghe tiếng động, nghi người lấy của
Mải thì thầm nguyền rủa kẻ gian,
Ðứng , đi , ăn , ngủ bàng hoàng,
Thân hình tiều tụy, ruột gan rối bời.

Không chịu nổi, anh liền bương bả,
Ôm túi tiền đến trả phú ông,
"Xin Ngài hoàn lại -rất mong
Tiếng hát cùng vời giấc nồng của tôi"

Giàu mà chi, khó ăn , khó ngủ ?
Thà sống nghèo biết đủ , quý hơn,
Giọng cười hoà lẫn tiếng đờn,
Tô điểm hạnh phúc còn hơn bạc tiền.

Trên con đường đi tìm hạnh phúc,
Hầu hết đều cầu chúc sang giàu,
Vô tình mang lại khổ đau:
Gương chàng thợ trẻ, khác nào thiêu thân!

001. Pour un Ane enlevé deux Voleurs se battaient:
L'un voulait le garder; l'autre le voulait vendre.
Tandis que coups de poing trottaient,
Et que nos champions songeaient à se défendre,

005. Arrive un troisième larron
Qui saisit maître Aliboron.
L'Ane, c'est quelquefois une pauvre province.
Les voleurs sont tel ou tel prince,
Comme le Transylvain, le Turc, et le Hongrois.

010. Au lieu de deux, j'en ai rencontré trois:
Il est assez de cette marchandise.
De nul d'eux n'est souvent la Province conquise:
Un quart Voleur survient, qui les accorde net
En se saisissant du Baudet

Một con lừa, hai tên lén bắt,
Ðứa để cỡi, đứa dắt định buôn.
Cải vã, đấm đá máu tuôn,
Lừa đứng thong thả, ngoài chuồng, ngẩn ngơ.

Ðứa thứ ba từ xa chạy tới,
Thấy tự sự vội cỡi lừa đi,
Về hướng rừng núi xanh rì,
Ô hô ! Lừa mất, còn gì đấu tranh!?

001. Deux vrais amis vivaient au Monomotapa:
L'un ne possédait rien qui n'appartînt à l'autre:
Les amis de ce pays-là
Valent bien dit-on ceux du nôtre.

005. Une nuit que chacun s'occupait au sommeil,
Et mettait à profit l'absence du Soleil,
Un de nos deux Amis sort du lit en alarme:
Il court chez son intime, éveille les valets:
Morphée avait touché le seuil de ce palais.

010. L'Ami couché s'étonne, il prend sa bourse, il s'arme;
Vient trouver l'autre, et dit: Il vous arrive peu
De courir quand on dort; vous me paraissiez homme
A mieux user du temps destiné pour le somme :
N'auriez-vous point perdu tout votre argent au jeu?

015. En voici. S'il vous est venu quelque querelle,
J'ai mon épée, allons. Vous ennuyez-vous point
De coucher toujours seul ? Une esclave assez belle
Etait à mes côtés : voulez-vous qu'on l'appelle?
- Non, dit l'ami, ce n'est ni l'un ni l'autre point:

020. Je vous rends grâce de ce zèle.
Vous m'êtes en dormant un peu triste apparu;
J'ai craint qu'il ne fût vrai, je suis vite accouru.
Ce maudit songe en est la cause.
Qui d'eux aimait le mieux, que t'en semble, Lecteur?

025. Cette difficulté vaut bien qu'on la propose.
Qu'un ami véritable est une douce chose.
Il cherche vos besoins au fond de votre coeur;
Il vous épargne la pudeur
De les lui découvrir vous-même.

030. Un songe, un rien, tout lui fait peur
Quand il s'agit de ce qu'il aime.

Tục truyền ở xứ xa, nơi nọ,
Có đôi bạn thật khó so bì.
Thương nhau một cách lạ kỳ,
Khó bề diễn tả, tìm gì đẹp hơn!

Về tài sản, chung nhau cộng hưởng,
Người nầy sắm, liên tưởng người kia.
Mỗi vật đồng hưởng, đồng chia,
Ðáng làm gương mẫu, tạc bia lưu truyền.

Có một đêm, nồng say giấc điệp,
Bỗng người em khủng khiếp chạy sang,
Nhà bạn, đang ngủ lặng trang,
Ðánh thức nô bộc, hỏi han sự tình.

Vừa thức giấc, người anh nai nịt,
Tay cầm gươm, lưng xích túi tiền,
Mừng rỡ thấy bạn bình yên,
Vội vàng thi lễ, tay liền nắm tay.

Anh biết rõ: tánh em cẩn thận,
Không vô cớ làm bận lòng anh.
Ðiều chi khiến bạn thất thanh,
Ðêm khuya vội vã tìm anh, thế nầy?

"Phải chăng đã lỡ thua hết sạch?
Ðây túi tiền, hãy xách về xài.
Hoặc đã gây gổ với ai,
Ðây gươm có sẵng, chẳng nài thân anh!

Hay là giữa đêm khuya giá lạnh,
Sống độc thân, em chạnh nghe buồn,
Cần người giải muộn, qua truông,
Ðây nàng hầu đẹp, nguôi buồn cho em.

Người đang bận hầu bên anh đó,
Nếu em thích, anh bỏ dễ dàng,
Gọi sang phụng sự tân lang,
Anh tìm nàng khác, muộn màng chi đâu?"

Nghe anh nói, người em cảm động,
Ôm lấy anh, lệ đọng nơi mi,
"Không, không, em chẳng cần chi,
Cảm ơn anh lắm, có gì thiếu đâu?

Em đang ngủ, bỗng nhiên mộng mị,
Thấy anh buồn, rầu rĩ, bơ phờ,
Em sợ anh bị bịnh bất ngờ,
Hao mòn sức khoẻ bây giờ của anh.

Tỉnh giấc nồng, em còn sợ hãi,
Nên bươn bả mau chạy sang đây,
Ðánh thức cả tớ, lẫn thầy,
Ðể nhìn tận mặt, dạ nầy mới an."

Giữa hai người, ai thương nhiều nhứt?
Càng nghĩ suy, thổn thức từng cơn,
Ðẹp thay! Ðôi bạn keo sơn,
Khó mà định đoạt ai hơn nghĩa tình!

Tình bằng hữu thật tâm chân chính,
Là kho báu khó sánh nhứt đời,
Dễ gì tìm thấy ở nơi
Trần thế ô nhiễm của thời nầy đây.

Bạn tâm giao, thật là mầu nhiệm!
Ðoán nhu cầu đang chiếm lòng ta,
Âm thầm thoả mãn, chan hoà,
Không chờ ta thốt, để mà van xin.

Chỉ cần một chiêm bao mộng mị,
Khiến cho y rủn chí, ưu phiền,
Bồi hồi, lo nghĩ triền miên,
Sợ điều bất hạnh, bạn hiền cưu mang!

001. Une Grenouille vit un Boeuf
Qui lui sembla de belle taille.
Elle, qui n'était pas grosse en tout comme un oeuf,
Envieuse, s'étend, et s'enfle, et se travaille,

005. Pour égaler l'animal en grosseur,
Disant: "Regardez bien, ma soeur ;
Est-ce assez ? dites-moi ; n'y suis-je point encore?
- Nenni. - M'y voici donc? - Point du tout. - M'y voilà?
- Vous n'en approchez point. "La chétive pécore

010. S'enfla si bien qu'elle creva.
Le monde est plein de gens qui ne sont pas plus sages :
Tout bourgeois veut bâtir comme les grands seigneurs,
Tout petit prince a des ambassadeurs,
Tout marquis veut avoir des s.

Một con Ếch nhìn con Bò đực,
Tướng vặm vở, vai ngực nở nang,
Ði đứng oai vệ gọn gàng,
Thích chí, Ếch muốn sẵn sàng tranh đua.

Thân hình nó to bằng quả trứng,
Cố phình lên tương xứng với Bò.
Nhờ một người bạn phụ lo
Vai trò giám khảo, phê cho công bình.

Nó la lớn: “Ớ, nầy hỡi bạn,
Bụng tôi phình, hết hạn to rồi,
Bằng chưa? ” – “Còn nhỏ , bạn ôi!”
“Lớn thêm chút nữa?” – “Chao ôi, chưa bằng!”

Ếch cố gắng phình thêm, thêm nữa,
Bạn cứ đáp: “Vẫn chửa thấy gì!”
-“Hơn chưa, nói lẹ lên đi?”
Bỗng “đùng”, tiếng nổ, bụng xì, vỡ tung!

Ếch bỏ mạng thật là khờ dại:
Ráng đến đâu cũng phải thua Bò.
Ích gì chi tiết nhỏ , to,
Mà cố tranh đấu, rõ trò u mê!

Thế gian đầy kẻ khờ như Ếch,
Mải đua đòi nên chết thảm thương.
An phận: hạnh phúc trăm đường,
Thong dong tự tại, là phương thuốc thần.

001. Ne forçons point notre talent,
Nous ne ferions rien avec grâce:
Jamais un lourdaud, quoi qu'il fasse,
Ne saurait passer pour galant.

005. Peu de gens, que le Ciel chérit et gratifie,
Ont le don d'agréer infus avec la vie.
C'est un point qu'il leur faut laisser,
Et ne pas ressembler à l'Ane de la Fable,
Qui pour se rendre plus aimable

010. Et plus cher à son maître, alla le caresser.
"Comment? disait-il en son âme,
Ce Chien, parce qu'il est mignon,
Vivra de pair à compagnon
Avec Monsieur, avec Madame;

015. Et j'aurai des coups de bâton?
Que fait-il ? il donne la patte;
Puis aussitôt il est baisé:
S'il en faut faire autant afin que l'on me flatte,
Cela n'est pas bien malaisé."

020. Dans cette admirable pensée,
Voyant son Maître en joie, il s'en vient lourdement,
Lève une corne toute usée,
La lui porte au menton fort amoureusement,
Non sans accompagner, pour plus grand ornement,

025. De son chant gracieux cette action hardie.
"Oh! oh! quelle caresse ! et quelle mélodie!
Dit le Maître aussitôt. Holà, Martin bâton!"
Martin bâton accourt; l'Ane change de ton.
Ainsi finit la comédie.

Một con lừa đau đớn thắc mắc
Sao chủ thường khe khắt với ta?
Tay đánh, chơn đá, miệng la,
Trong khi Chó được cả nhà tưng tiu.

Chó ấy loại thân hình thật nhỏ,
Tuổi ấu thơ, nhưng tỏ vẻ khôn.
Trọn ngày quấn quít , bôn chôn,
Cạnh ông bà chủ, được hôn rất thường.

Nó hay ngồi trên đùi ông ấy,
Dùng lưỡi liếm phe phẩy mặt ông.
Nũng nịu để được bế bồng,
Khẽ sủa nho nhỏ, tỏ lòng thiết tha.

Ông bà chủ có mòi đắc chí,
Phát cười dòn, tỏ ý vui mừng.
Xoa đầu, vuốt ngực, vuốt lưng,
Xưng hô “Con” ngọt, như cưng cục vàng.

Lừa chứng kiến bao lần cảnh ấy,
Sánh phận mình càng thấy thêm đau,
Cố gắng tìm biện pháp nào
Khiến ông bà chủ khởi màu đoái thương.

Kế hay nhất là noi gương Chó,
Tìm mọi dịp bày tỏ tình thương
Mặn nồng tha thiết biểu dương,
Chủ sẽ cảm động tìm phương đền bù.

Lừa theo đó thi hành diệu kế,
Trong khi chủ ngồi ghế trong phòng,
Xô cửa, Lừa bước vào trong,
Dừng chơn nựng mặt của ông bất ngờ!

Ðể được giống hoàn toàn như Chó,
Lừa rống lớn, chứng tỏ mến thương.
Chác tai, ầm ỉ lạ thường,
Kinh hoàng, ông chủ tìm đường thoát thân.

Ông vội vã kêu la cầu cứu,
Các gia nhân tề tựu đủ đầy,
Kẻ roi, người gậy, người dây,
Xúm trói Lừa lại, mềm thây phen nầy.

Ðáng thương hại cho Lừa vô tội,
Ðầy thiện chí, nông nỗi,dại khờ,
Ðịnh mua lòng chủ nên mơ
Dùng chân nựng nịu, không ngờ hại thân!

Kinh nghiệm Lừa, khuyên ta thận trọng,
Ðừng bắt chước, hoài vọng noi gương,
Mỗi người có một con đường,
Riêng rẽ hoạt động, biểu dương biệt tài.

Thượng Ðế sinh mỗi người một khác,
Chẳng có ai giống tạc như ai.
Ngây thơ bắt chước có ngày
Phải trả đắt giá đắng cay như Lừa!

001. De l'état Démocratique,
Par leurs clameurs firent tant
Que Jupin les soumit au pouvoir Monarchique.
Il leur tomba du Ciel un Roi tout pacifique :

010. Dans les trous du marécage,
Sans oser de longtemps regarder au visage
Celui qu'elles croyaient être un géant nouveau;
Or c'était un Soliveau,
De qui la gravité fit peur à la première

020. Et leur troupe à la fin se rendit familière
Jusqu'à sauter sur l'épaule du Roi.
Le bon Sire le souffre, et se tient toujours coi.
Jupin en a bientôt la cervelle rompue.
Donnez-nous, dit ce peuple, un Roi qui se remue.

030. A ses lois croit-il nous astreindre?
Vous avez dû premièrement
Garder votre Gouvernement;
Mais, ne l'ayant pas fait, il vous devait suffire
Que votre premier roi fût débonnaire et doux:

Ðấng Tối Cao chuẩn phê lời khấn,
Ban cho chúng một đấng Quân Vương,
Thông minh , bác ái, hiền lương,
Lễ độ, khiêm tốn, trăm đường từ bi.

Ðứa run rẩy, co đầu rút cổ,
Kẻ kinh hoàng, tìm chỗ ẩn thân.
Ðầu làng, cuối ngõ, xa gần,
Im lặng phăng phắc, quỷ thần sợ luôn.

Chúng nhìn thấy Nhà Vua nghiêm nghị
Ngồi lặng thinh, mắt chỉ ngó ngay
Biếng cười, ít nói, trọn ngày
Giống như nhập định, Bồng Lai du hồn.

Tân Quốc Vương vui mừng rối rít,
Khẻ gật đầu, miệng nhếch mép cười,
An tâm, bọn Ếch dễ ngươi,
Lần hồi tụ họp, vui tuơi chuyện trò.

Quốc Vương chỉ tươi cười, chấp nhận,
Không rầy la, chẳng bận tâm phiền.
Quần thần một số không yên,
Trách Ngài nhu nhược, quá hiền: hoạ to.

Chúng viết sớ tâu lên Thượng Ðế
Cầu xin Ngài truất phế Quân Vương,
Ban vị vua khác can cường,
Hùng dũng, bất khuất chẳng nhường một ai.

Toàn quốc đều đồng thanh báo động,
Xin Thượng Ðế mở rộng lòng thương,
Ban cho một vị Tân Vương,
Ðừng quá hung bạo, tránh đường diệt vong.

Ðáng lý nên giữ nền dân chủ,
Là tốt nhứt, hội đủ công bình.
Nhưng các ngươi lại cầu xin
Một vì vua để công minh trị vì.

LES DEUX MULETS


001. Deux Mulets cheminaient, l'un d'avoine chargé,
L'autre portant l'argent de la Gabelle.
Celui-ci, glorieux d'une charge si belle,
N'eût voulu pour beaucoup en être soulagé.

005. Il marchait d'un pas relevé,
Et faisait sonner sa sonnette:
Quand l'ennemi se présentant,
Comme il en voulait à l'argent,
Sur le Mulet du fisc une troupe se jette,

010. Le saisit au frein et l'arrête.
Le Mulet, en se défendant,
Se sent percer de coups : il gémit, il soupire.
"Est-ce donc là, dit-il, ce qu'on m'avait promis?
Ce Mulet qui me suit du danger se retire,

015. Et moi j'y tombe, et je péris.
- Ami, lui dit son camarade,
Il n'est pas toujours bon d'avoir un haut Emploi:
Si tu n'avais servi qu'un Meunier, comme moi,
Tu ne serais pas si malade."


HẠNH KHIÊM TỐN


Hai con lừa đi trên đường lộ,
Một con chở bao bố bột mì,
Thong dong chậm rãi bước đi,
Không ai chú ý những gì nó mang

Con thứ hai chở đầy bạc nén,
Tiền thu thuế đúng hẹn nộp quan,
Ðựng đầy hai túi kềnh càng
Nặng quằn, khó nhọc, trên đàng ruổi rong.

Nó khước từ không ưng chia sớt
Với đồng bọn cho bớt nặng nề,
Mặc dầu kiệt sức, kéo lên
Hãnh diện trọng trách trăm bề cao sang.

Ðể khoe khoang món hàng quý báu,
Cố bước mạnh để tạo tiếng vang,
Khiến cho hành khách đi đàng,
Thẩy đều chú ý món hàng trên lưng.

Rủi thay, gặp bọn bất lương gian ác,
Ra chận đường, cưỡng đoạt số tiền.
Chống lại, lừa đá liên miên,
Bọn cướp nổi giận, chúng liền ra tay.

Ghì hàm khớp chúng kềm lừa lại,
Dùng gậy sắt đập đại vào đùi
Trọng thương, lừa hết tớilui
Té qụy, đẳm máu sụt sùi khóc than.

“Hỡi Trời Cao! Tại sao tai hoạ
Chỉ nhằm thôi hành hạ mọi bề:
Xương rơi, thịt nát tái tê,
Còn bạn đồng hành lại để bình an?”

Con lừa bạn vội vàng đáp lại:
“Tai nạn ấy chính tại nơi anh:
Gián tiếp mời bọn lưu manh
Ðón đường cướp của xô anh xuống đường.

Anh chuyên chở món hàng quí giá,
Vì chủ gia giàu cả ức muôn,
Khiến người dòm ngó, thèm thuồng,
Tánh thích khoe của là nguồn hiểm nguy!

Chủ tôi nghèo, làm nghề lam lũ,
Tìm ra tiền vừa đủ nuôi thân,
Khiến tôi cũng sống thanh-bần,
Quanh năm, suốt tháng, tảo tần, thảnh thơi!”

Thật chẳng khác Bướm kia cùng Dế
Bướm nhởn nhơ cốt để khoe khoang,
Trẻ đùa: cánh rã, thân tan,
Dế thì ẩn núp dưới hang, thanh nhàn.

001. Un jour, sur ses longs pieds, allait je ne sais où,
Le Héron au long bec emmanché d'un long cou.
Il côtoyait une rivière.
L'onde était transparente ainsi qu'aux plus beaux jours;

005. Ma commère la carpe y faisait mille tours
Avec le brochet son compère.
Le Héron en eût fait aisément son profit :
Tous approchaient du bord, l'oiseau n'avait qu'à prendre;
Mais il crut mieux faire d'attendre

010. Qu'il eût un peu plus d'appétit.
Il vivait de régime, et mangeait à ses heures.
Après quelques moments l'appétit vint : l'oiseau
S'approchant du bord vit sur l'eau
Des Tanches qui sortaient du fond de ces demeures.

015. Le mets ne lui plut pas ; il s'attendait à mieux
Et montrait un goût dédaigneux
Comme le rat du bon Horace.
Moi des Tanches ? dit-il, moi Héron que je fasse
Une si pauvre chère ? Et pour qui me prend-on?

020. La Tanche rebutée il trouva du goujon.
Du goujon ! c'est bien là le dîner d'un Héron!
J'ouvrirais pour si peu le bec ! aux Dieux ne plaise!
Il l'ouvrit pour bien moins: tout alla de façon
Qu'il ne vit plus aucun poisson.

025. La faim le prit, il fut tout heureux et tout aise
De rencontrer un limaçon.
Ne soyons pas si difficiles:
Les plus accommodants ce sont les plus habiles:
On hasarde de perdre en voulant trop gagner.

030. Gardez-vous de rien dédaigner;
Surtout quand vous avez à peu près votre compte.
Bien des gens y sont pris ; ce n'est pas aux Hérons
Que je parle ; écoutez, humains, un autre conte;
Vous verrez que chez vous j'ai puisé ces leçons.

Con Cò Hương tướng đi lỏng khỏng,
Hai giò dài, cổ ngóng thêm cao.
Thung dung bách bộ bờ ao,
Bầu trời quang đãng, xiết bao thanh nhàn.

Nước trong veo, mắt nhìn tận đáy,
Thấy Cá đùa rong chạy nhởn nhơ.
Nào Chày, nào Chép lờ đờ, (*)
Món ăn lý tưởng đang chờ Cò đây.

Nhưng, Nàng Cò tỏ ra không vội,
Bụng còn no, cơ hội thiếu chi.
Uống ăn đúng lúc, đúng khi,
Nếp nhà quý phái, còn gì sang hơn ?

Chập lâu sau, Cò nghe bụng đói,
Cạnh bờ ao, mệt mỏi ngóng trông.
Còn đâu Chày, Chép lội rong,
Chỉ toàn hủng hỉnh, ròng ròng lưa thưa (*)

Gặp nghịch cảnh Chị Cò thất vọng,
Quyết chờ, dù bụng trống thèm ăn.
Kìa bầy cá bé lăn tăn,
Nhưng chúng chưa đúng thức ăn của Cò.

Lòng buồn bã, nó thầm suy nghĩ:
"Ta hãy chờ, bền chí, vững lòng.
Ăn chi hủng hỉnh, lòng tong,
Còn gì tư cách, giống dòng cao sang?

Nó bèn đợi, đợi thêm chút nữa,
Vầng Thái Dương lên giữa vòm trời,
Cò nghe bụng đói tơi bời,
Không một con vật lội bơi trong hồ.

Bỗng đâu một Cá Chày xuất hiện,
Thân mập tròn, sắc diện tốt tươi.
Ðắc chí , Cò cất tiếng cười,
"Con mồi thích hợp, chớ lười, nhanh lên."

Nhậm lẹ nó phóng mình vồ cá,
Lòng hân hoan, hỉ hả, hăng say.
"Ðáng công trông đợi suốt ngày,
Mồi này xứng với biệt tài của ta."

Nhưng bất ngờ Cá Chày lanh lẹ,
Chui mau vào một kẽ đá gành.
Căm hờn, Cò ngó quẩn quanh,
Thấy toàn nước bạc, rêu xanh mập mờ.

Nó cố gắng đứng chờ thêm nữa,
Bụng đói khô, xót tựa như cào.
"Ước gì bắt được cá nào,
Ta sẽ mau lẹ nuốt vào, chẳng tha."

Cò chờ mãi, đợi lâu ủ rũ,
Bỗng bò ra một chú Ốc Len,
Cò mừng, chẳng kịp chê khen,
Vội vàng nuốt trọn, sang hèn sá chi?

Lắm người sống như Cò, kiêu hãnh,
Thiếu giản dị, ưa cảnh xa hoa.
Dịp may thường dể trôi qua,
Kết cuộc: tiếc rẻ, xót xa, ưu phiền.

001. L'invention des Arts étant un droit d'aînesse,
Nous devons l'Apologue à l'ancienne Grèce.
Mais ce champ ne se peut tellement moissonner
Que les derniers venus n'y trouvent à glaner.

005. La feinte est un pays plein de terres désertes.
Tous les jours nos Auteurs y font des découvertes.
Je t'en veux dire un trait assez bien inventé;
Autrefois à Racan Malherbe l'a conté.
Ces deux rivaux d'Horace, héritiers de sa Lyre,

010. Disciples d'Apollon, nos Maîtres, pour mieux dire,
Se rencontrant un jour tout seuls et sans témoins
(Comme ils se confiaient leurs pensers et leurs soins),
Racan commence ainsi: Dites-moi, je vous prie,
Vous qui devez savoir les choses de la vie,

015. Qui par tous ses degrés avez déjà passé,
Et que rien ne doit fuir en cet âge avancé,
A quoi me résoudrai-je ? Il est temps que j'y pense.
Vous connaissez mon bien, mon talent, ma naissance.
Dois-je dans la Province établir mon séjour,

020. Prendre emploi dans l'Armée, ou bien charge à la Cour?
Tout au monde est mêlé d'amertume et de charmes.
La guerre a ses douceurs, l'Hymen a ses alarmes.
Si je suivais mon goût, je saurais où buter;
Mais j'ai les miens, la cour, le peuple à contenter.

025. Malherbe là-dessus: Contenter tout le monde!
Ecoutez ce récit avant que je réponde.

Một buổi chiều, Chồn kề miệng giếng,
Nhìn đáy sâu, chẳng tiếng động nào.
Trên trời, trăng đã lên cao,
Soi thấu đáy nước, trắng phau, chập chờn

Nhìn bóng trăng, Chồn ta lầm tưởng
Một bánh sữa to tướng, ngon lành.
Rõ ràng, của quý Trời dành,
Kíp mau nhận lãnh, chẳng đành bỏ qua.

Giếng đặc biệt có hai thùng gỗ,
Thay phiên múc nước đổ lên bờ,
Thùng lên, thùng xuống, khỏi chờ,
Chỉ cần người đứng, chực hờ kéo dây.

Sợ mất bánh, Chồn ngồi thùng gỗ,
Trong nháy mắt, đi xuống đáy sâu.
Tìm mãi, bánh sữa núp đâu?
Chỉ toàn là nước, dạ sầu, âu lo.

Nhưng giờ đây, làm sao thoát khỏi?
Giếng quá sâu, bụng đói bơ phờ.
Chẳng lẽ cứ mải đợi chờ
Khi có ai xuống, bấy giờ mới lên?

Hai ngày tròn chẳng ai lai vãng,
Chồn mãi chời, buồn nãn xiết bao.
Ðành cam chịu chết hay sao?
Lạy Trời tế độ, ơn nào dám quên.

Bỗng nhiên có Sói đi tìm nước,
Dừng chân đứng ở giếng sâu.
Trông thấy Chồn đang âu sầu,
Cất tiếng kêu lớn: “Anh rầu việc chi?”

Chồn cười mơn: “Tôi đang suy nghĩ
Tìm phương cách cất kỹ bánh ngon.
Vị thần cai quản Núi Non
Vừa cho tôi hưởng, ăn mòn một bên.

Bánh sữa ngon thật là đáo để,
Khi ăn xong, toàn thể chuyển xây,
Cảnh vật: rừng, núi, cỏ cây,
Bỗng nhiên sáng tỏ, vui vầy, líu lo.

Mắt thấy được các vì Tiên, Thánh,
Tai nghe tiếng lanh lảnh hát ca
Của các tiên nữ Hằng Nga,
Thật là kỳ diệu, khác xa thế trần!

Vốn tánh tham, Sói nghe thích chí,
Muốn chia bánh, nài nỉ van xin
Ðược phép dùng thử bánh linh,
Sẵn đang đói khát, nghĩa tình rộng sâu.

Sau một chập đắn đo , do dự,
Chồn chịu cho nếm thử bánh tiên.
Ðây là báu vật, của riêng,
Chỉ Chồn cất giữ, chẳng chuyên ra ngoài.

Sói lẹ hỏi: “Làm sao đến đó?
Tận nơi ấy để thọ lãnh quà?
Bạo gan nhảy đại, ắt là
Chết chẳng kịp trối, thôi thà đừng ăn!”

Chồn trấn an: “Khỏi lo việc ấy,
Ta lẽ nào bỏ lấy ngươi sao ?
Miệng giếng có sẵn thùng cao,
Hãy ngồi vào đó, sẽ mau xuống liền.”

Sói mừng rỡ, chắp tay vái lạy,
Bước vô thùng, thùng chạy xuống sâu,
Ðồng thời, Chồn vọt lên đầu,
Ra khỏi miệng giếng, thoát sầu, tự do!

Ở thế gian, lúc nào cũng vậy:
Ðứa dại chết, che đậy đứa khôn..
Lanh lẹ , xảo quyệt như Chồn
Chỉ để gạt gẫm, ép dồn kẻ ngu!

LE LOUP & L'AGNEAU

Trời nóng bức như thiêu, như đốt,
Ðường dốc nâng cơn sốt thêm cao,
Cỗ xe hì hục lao chao,
Cố tiến từng bước, biết bao nhọc nhằn.

Sáu con ngựa mồ hôi như tắm,
Sôi bọt mồm, chơn dẫm cát trơn.
Nặng nề từng bước chập chờn,
Kéo xe nhưng chẳng tiến hơn chút nào.

Dừng xe lại, chủ mời khách xuống,
Tạm nghỉ chơn bờ ruộng bên lề
Nam phụ lão ấu đề huề,
Lại thêm tu sĩ cạnh kề thiếu nhi.

Một con mòng từ đâu bay đến,
Trước đầu ngựa ra lệnh oai phong,
Truyền mau nổ lực gắng công,
Kéo nhanh xe trống khỏi lòng cát sâu.

Nó chỉ huy như người đoàn trưởng,
Giữa trận tiền phạt thưởng ba quân,
Khi thì chích mũi, chích lưng,
Khi thì gào thét tưng bừng bên tai.

Cả đoàn ngựa mệt gần ngất xỉu,
Thêm bực mình dáng điệu lố lăng
Của con sâu bọ ruồi lằn
Tác oai tác phước cho rằng mình hay.

Một chặp lâu xe lên khỏi dốc,
Khách reo mừng, được ngọc không bằng.
Hành trình sắp sửa tiến thăng,
Hân hoan ngắm cảnh đồng bằng xanh tươi

Nhưng bỗng chốc chú mòng lố dạng,
Trước đầu ngựa, ngăn cản chận đường,
Ðòi phải thanh toán tiền lương
Công chú khó nhọc tìm phương giải nàn.

"Các người sao quá ư vô nghĩa,
Chẳng chút nào đếm xỉa công ta!
Ðược việc, ngảnh mặt, lánh xa,
Không tìm tự hỏi, đâu là người ân?

"Nếu ta không hét gầm đúng mức,
Giục đoàn ngựa toàn lực gắng công,
Lúc thưởng, lúc phạt oai phong,
Xe làm sao thoát khỏi vòng khó khăn?

"Ðành rằng xe đi nhờ ngựa kéo,
Nhưng nếu ta không khéo chỉ huy,
Mãi mãi xe vẫn nằm ỳ,
Ðến khi đêm tối lấy gì thoát thân?

"Thử nhìn khách cả đoàn đông đảo,
Có mấy ai xông xáo như ta?
Chỉ thích dạo mát, hát ca,
Mải chờ thụ hưởng hơn là siêng năng.

"Kìa nhà sư cứ ngồi niệm Phật,
Toán thanh niên hợp nhất xướng ca,
Cụ già ngủ gật ngủ gà,
Thiếu nhi thơ thẩn hái hoa vệ đường.

"Thôi hãy sớm ơn đền nghĩa trả,
Luật công bình Nhân Quả phân minh.
Ta đòi chớ chẳng nài xin
Tiền công ta đã tận tình cứu nguy."

Trong xã hội đôi khi nhìn thấy
Một số người chẳng mấy khiêm nhường,
Không ngừng phổ diễn, biểu dương,
Cho mình quan trọng, mọi đường đều hay.

Họ tự hào "TA là bậc nhất!
Vắng TA e quả đất ngừng quay.
Nay còn sông núi cỏ cây,
Ấy công TA đã đắp xây bấy chầy!"

Một con Nai bên bờ suối,
Nước trong veo lầm lủi trôi xuôi,
Soi bóng mặt nước, Nai vui,
Hãnh diện cái gạc đang chui trên đầu.

Nó say mê mãi nhìn gạc ấy,
Nhưng thất vọng khi thấy bốn chân:
Dị tướng, lỏng khỏng, cơ bần,
Bước nhanh sẽ gãy, muôn phần xấu xa.

Bèn thì thầm tạ ơn Thượng Ðế,
Ðã ban cho gạc để lấy oai.
Tiếc thay: Ngài đã tính sai,
Bốn chân ốm yếu, nạn tai khó lường!

Bỗng đâu Nai chợt nghe chó sủa,
Ðoàn thợ săn đang bủa lưới vây.
Nguy to: Ắt phải bỏ thây,
Lanh chân chạy trốn, phen nầy mạng vong.

Liều thân sống, tuôn bờ lướt bụi,
Bốn chân gầy giong ruổi tung bay.
Cát gạc mải vướng chông gai,
Ngăn chận bước tiến, hoạ tai bất ngờ.


Kinh nghiệm ấy giúp Nai thấy rõ:
Bốn chân ốm chứng tỏ tình thương
Thượng Ðế âm thầm biểu dương,
Giúp nó thoát khỏi tai ương sống còn.

Cái gạc kia quả là vô dụng,
Chỉ để người ca tụng, khoe khoang.
Lắm khi trở ngại, chặn đàng,
Khiến việc đào tẩu muôn ngàn khó khăn.

Cẩn thận trong phê bình sự việc,
Nhận định đúng điều thiệt, lẽ hư.
Xét đóán trung trực, vô tư,
Giúp ta tránh khỏi ưu tư, buồn phền.

Người thường lộn "đẹp" và "hữu ích",
"Ðẹp" mang lại vui thích, mê say,
- Những nét hào nhoáng bên ngoài -
Cuộc sống thoải mái, tháng ngày thêm tươi

Ðiều "hữu ích" giúp người sống khoẻ,
Rất cần thiết cho trẻ lẫn già.
Thiếu nó: lià cõi Ta Bà,
Nhờ nó mới sống, để mà tiến thân!

Một hôm kia, Ngọc Hoàng Thượng Ðế
Ðấng Hoá Sinh – Chúa Tể muôn loài,
Truyền lệnh tất cả tôi đòi,
Ðại diện các giống, các nòi sinh linh

Họp đông đủ cho Ngài dạy việc:
Mỗi loài phải tính thiệt, tính hơn,
Về thân xác, lẫn tay chơn
Có gì bất mãn, đệ đơn kêu nài.

Rồi Ngài sẽ xét xem, chữa trị
Giúp mỗi loài phỉ chí, toại nguyền,
An vui, hạnh phúc triền miên,
Ðáng công kiếp sống tại miền trần gian.

Ðược gọi trước là loài Khỉ Ðột,
Thượng Ðế dạy: "Chớ thốt lời nào,
Hãy nhìn kỹ các đồng bào
Ðể rồi so sánh điểm nào ngươi thua"

Chập lâu sau, nhìn đi ngó lại,
Khỉ khép nép quỳ lạy Ngọc Hoàng:
" Con đã nhìn thật rõ ràng,
Thấy mình toàn vẹn, phàn nàn là sai.

Tạ ơn Ngài tạo con nhanh nhẹn,
Di chuyể mau, chẳng thẹn với ai,
Bốn chân chạy nhảy như bay,
Trên cây, đưới đất, ai tài hơn con?

Chỉ thương hại bạn hiền là Gấu,
Tướng phục phịch coi xấu lạ kỳ,
Dị hình, dị tướng ai bì?
Cả đời nào dám mấy khi soi hình!"

Nghe khỉ chê tưởng chừng Gấu giận,
Nào ngờ nó không bận buồn phiền,
Lại còn kiếm cách làm duyên,
Nhảy múa, nhào lộn, an nhiên vui đùa.

Gấu hãnh diện thân hình khoẻ đẹp,
Tội nghiệp Voi đầu dẹp, tai to
Ðuôi thật quá nhỏ, ốm o,
Tướng đi chậm chạp, khiến cho tức cười!

Voi nói không buồn bàn cãi,
Nó được tiếng khôn dại nhất đoàn
Ðang tâm trào phúng sỗ sàng,
Chê Cá Voi lớn, kềng càng khó coi!

Kiến chê Mọt thân hình quá nhỏ
Tưởng mình to thật khó ai bằng,
Tất cả lộn xộn lăng xăng,
Thảy chê người xấu, mình hằng đẹp xinh!

Thấy tất cả tỏ ra mãn nguyện
Thượng Ðế bỏ qua chuyện sửa sai,
Các loài sinh vật trần ai,
Ðều một chứng bệnh: thấy ngay lỗi người.

Toàn chúng sinh bệnh trầm trọng nhất:
Rất bén nhạy ý thức tật người,
Ðể khinh bỉ, hoặc chê cười,
Tật mình không thấy, nên lười ném đi.

Người lầm lỗi: hăng say trị tội,
Mình lỗi lầm: cơ hội thứ tha
Nhìn mình với mắt hiền hoà,
Nhìn người với mắt quan toà khắt khe!

Thượng Ðế tạo ra muôn vật,
Thảy giống hệt một tật như nhau,
Ðều có túi trước, túi sau,
Từ thời Thượng cổ, lúc nào khác hơn?

Túi trước chứa lỗi lầm người khác,
Nên dễ thấy,chốc lát đã đầy!
Túi sau lưng, khó trở xây,
Vì thế quên lửng, năm nầy tháng kia.

Một cỗ xe chở đầy rơm rạ,
Do ngựa kéo bươn bả trên đường,
Bỗng đâu gặp phải tai ương,
Sụp lầy lún bánh hết phương vẫy vùng.

Là một nơi hoang vui hẻo lánh,
Xa xóm làng phong cảnh tiêu điều,
Vi vu gió thổi sáng chiều,
Suốt này lạnh lẽo, quạnh hiu thảm buồn.

Khó trông mong gặp người giúp sức,
Kéo chiếc xe khỏi vực hố sâu,
Khiến cho khổ chủ thêm rầu,
Thô lỗ trách cứ cả bầu thế gian.

Trước sỉ vả đường đầy hầm hố,
Khiến chuyến đi kham khổ bất an,
Không quên rủa các ông làng
Thu thuế mà chẳng sửa đàng dân đi.

Anh không ngớt căm hờn con ngựa,
Có mắt mà không lựa lối đi,
Ðợi khi sụp lỗ sầu bi,
Dặm chân reo hí ích chi, bực mình.

Rồi đế phiên cá nhân anh nữa,
Biết làm sao sửa chữa, cứu nguy?
Chẳng lẽ xe mải nằm ỳ?
Ðêm tối gió lạnh lấy gì uống ăn?

Ấy chưa kể tại gia hiền nội
Mải đợi chờ sẽ nổi xung thiên,
Chẳng màng tìm hiểu căn duyên,
Lớn tiếng thịnh nộ gây phiền cho nhau!

Sau một chặp trách người, trách vật,
Anh nghe lòng ngây ngất u buồn,
Âm thầm giọt lệ nhẹ tuôn,
Cõi lòng mở rộng hướng nguồn Trời cao.

Anh nhận thức: Nếu người bất lực
Chắc chắn Trời thừa sức giúp ta.
Sao chẳng cầu khẩn Cha Già
Ra tay tế độ ta bà trầm luân?

Chợt nghĩ qua, lòng mừng khấp khởi,
Vòng tay tròn hồ hởi khần nguyền.
Cầu xin Trời Phật Chư Thiên,
Hộ trì con sớm lìa miền tai ương.

Khấn vái xong, trầm ngâm lẳng lặng,
Từ không trung văng vẳng mấy lời,
Thì thầm các Vị Phật Trời
Dạy anh hãy kíp tức thời làm theo.

"Ta chắc chắn giúp người đúng mức,
Nhưng ngươi phải tận lực giúp ngươi.
Nghe ta, người sẽ reo cười,
Nhớ thực hành đúng, chớ lười, chớ khinh.

"Hãy ghi dấu chỗ nào bị lún,
Xới bỏ đi đất bủn bùn non,
Thay vào những mảnh đá con,
Giúp xe lăn bánh, chẳng còn khó khăn.

"Kìa phía trước có nhiều hố nhỏ,
Mau tìm cách lấp bỏ chúng đi.
Xung quanh đá vụng thiếu chi,
Cào lấp chúng lại, lối đi vững vàng.

"Một hòn đá khá to chận lối,
Xe tiến hành khó nổi lướt ngang
Hãy dùng búa lớn đập tan,
Vỡ thành muôn mảnh xây đàng mà đi."

Anh chủ xe thi hành nghiêm chỉnh
Lời dạy bảo, huấn lịnh giúp đời,
Xong rồi khấn vái Phật Trời
Cầu xin ban tiếp những lời dạy răn.

Từ thượng tầng, mây ngừng, gió lặng,
Tiếng Bề Trên căn dặn rõ ràng:
"Giờ đây mọi việc bình an,
Con mau cất bước lên đàng ruổi dong."

Anh lên xe, thét roi thúc dục,
Ngựa giựt mình, tiếp tục kéo xe.
Hai bánh lăn nhẹ te te,
Thung dung bỏ lại cả bè khổ đau.

Anh chàng ta mừng như được ngọc,
Thắm thía thay bài học hôm nay:
"Khi gặp nạn khó, ách tai,
Hãy cứu mình trước, Trời rày giúp sau"

Một Chó Sói đói nên liều lĩnh,
Toan dùng kế để phỉnh thằng chăn.
Biết chắc gặp nhiều khó khăn
Nhưng không toan tính, sống bằng gì đây?

Thay vì rình con mồi lạc bước
Nó bạo dạn định lướt vào chuồng.
Chừng đó mặc sức luông tuồng,
Tha hồ ẩm thực, chẳng buồn thoát thân.

Cẩn thận mặc áo tơi đúng điệu,
Ðầu đội nón hẳng chịu nắng sương.
Hăng hái nhẹ bước lên đường,
Tay phải chống gậy, giống phường chăn chiên

Nó thận trọng tiến gần nông trại,
Kìa thằng chăn đang ngáy giấc trưa.
Chó cũng mê ngủ, say sưa,
Bầy chiên ngoan ngoãn, lưa thưa đứng nằm.

Cơ hội quả thật là lý tưởng,
Sói lẹ làng qua ngưỡng cửa rào,
Không một tiếng động thì thào,
Phen nầy ăn chắc, dịp nào tốt hơn?

Sói luộm thuộm áo tơi trở ngại,
Tìm lối thoát, dù phải máu rơi,
Hiềm vì tâm trí chơi vơi,
Bụng đói, kiệt sức, hết thời mạng vong!

Kẻ bất lương, dù khôn biết mấy,
Cũng sơ hở để thấy dã tâm.
Chỉ gặp điểm nhỏ sai lầm,
Dễ dàng gãy đổ trọn tầm mưu sâu.

Nếu là Sói, sẽ tru như Sói,
Người hiền lương ăn nói thật thà.
Ðóng kịch khéo mấy: khó qua,
Chất phác, giản dị mới là vàng son.

Một con Sói nghe mình kiệt sức,
Ốm tong teo, khí lực kém suy,
Ðói khát, tình trạng hiểm nguy,
Ít khi tìm được thức gì để ăn!

Nó bạo gan đến gần biệt thự,
Ðể kiếm chác, gặp trự Chó nhà,
Oai vệ, mập mạp, nõn nà,
Sói thấy khiếp sợ, khó mà tranh đua.

Biết thua trước, Sói bèn đổi giọng,
Ðến kề bên, trân trọng chào mừng:
“Khen anh cường-tráng, thanh xuân,
Sức khoẻ phong phú, trông chừng bắt ham!”

Chó vui vẻ ân cần đáp lễ,
“Phong độ ấy rất dễ tạo ra,
Chỉ cần ngoan ngoãn, hiền hoà,
Chủ nhà thương mế, thế là ấm no.

Tùy nơi anh, muốn cho sung sướng,
Giống như tôi, thụ hưởng mọi bề,
Hãy lìa rừng thẳm, sơn khê,
Sống cạnh thành thị, hướng về văn-minh.”

Tôi thương hại những loài sơn dã,
Sống quạnh hiu, vất vã kiếm ăn.
Suốt ngày mãi chạy lăng xăng,
Nhưng vẫn chịu đói, khó khăn đủ điều.

Sánh với tôi, thức ăn dư giả,
Sống đế vương, đủ cả thuốc men.
Bổ gân, bổ cốt, lắm pen
Bệnh có bác sĩ, vì quen sang giàu.”

Sói nghe qua, lòng mừng khấp khởi,
Quyết từ đây đổi mới , lên hương.
Tạ ơn Chó đã chỉ đường,
Vứt bỏ đói khó, hướng về ấm no.

Chó dẫn Sói về trình với chủ,
Ði cạnh nhau, bạn cũ chẳng bằng.
Bất ngờ, Sói thấy những lằn
Trầy trên cổ có, da nhăn ửng hồng.

Nó ngạc nhiên, hỏi ngay với Chó:
“Vết gì đượm màu đỏ cổ anh?”
Chó đáp: “Ðừng hỏi quẩn quanh
Những điều nhỏ nhặt dễ sanh ưu phiền”.

Chó muốn dấu, Sói càng muốn biết,
“Này anh hãy nói thiệt tôi nghe.
Việc nhỏ sao lại dấu che?
Ðã là huynh đệ, còn dè dặt sao?”

Chó gượng cười, thì thầm thú thật:
“Tại cái vòng làm chật cổ tôi,
Mỗi khi di chuyển nằm ngồi,
Khiến lông rơi rụng, để lồi thịt ra”.

Sói bèn hỏi: “Ai gây điều ấy?”
-“Chính ông chủ, khi thấy tôi cần
Thừa hành phận sự chỗ gần,
Thay vì rong chạy bất thần nơi xa”

Sói kinh ngạc: “Vậy anh không có
Trọn tự do đi đó đi đây?”
-“Có chứ, trong những phút giây
Không đeo vòng cổ, phây phây nô đùa.”

Chó hỏi tiếp: “Có gì quan trọng?”
Sói đáp lại: “Thất vọng biết bao!
Tự do: của quý tối cao,
Thà cam đói khát hơn lao vào tù.

Vậy tôi xin giã từ anh bạn,
Quay trở về suối cạn, rừng khô,
Còn hơn sang trọng nhấp nhô,
Cổ bị dây cột, tựa hồ tội nhân!”

Một con chồn trổ tài lịch duyệt,
Mời bạn Cò dự tiệc kết thân,
Nào phải hải vị sơn trân
Chỉ đãi đơn giản một phần “xúp” thôi .

Món ăn nước đựng trong dĩa trẹt,
Cò mỏ nhọn chỉ quẹt ướt mồm.
Mặc dù xúp toả mùi thơm,
Chỉ đành ngó miệng,có “chôm” được gì

Chồn khi ấy ăn lia ăn lịa,
Trong nháy mắt, trọn dĩa sạch trơn.
Bụng đói, Cò rất căm hờn,
Chỉ đành có cách: lơn tơn ra về.

Ít lâu sau, Cò nguyền rửa hận,
Kính mời Chồn đến tận tệ gia
Dự tiệc thân mật gọi là
Kết tình giao hảo, một nhà chung vui.

Chồn mừng rỡ, ân cần tuyên bố:
Chỗ bạn bè làm khổ nhau chi?
Anh mời, tôi sẵn sàng đi,
Dù bận thế mấy, ít khi chối từ.”

Ðúng giờ hẹn, Chồn mon men tới,
Lương thực sẵn, đang đợi khách thôi.
Bên chủ, bên khách đồng ngồi,
Mùi hương ngào ngạt từng hồi xông lên.

Chồn đoán chắc đó là thịt nướng,
Món thích nhứt, sung sướng tuyệt vời.
Mùi thơm làm khách rối bời,
Mồm đượm nước dãi, hết lời ngợi khen!

Nguyên do nào chủ nhà lẩn thẩn?
Thức ăn ngon, hấp dẫn biết bao!
Lại đựng trong bình cổ cao,
Miệng nhỏ túm lại, làm sao khách dùng?

Chồn thất vọng, đành cam đứng ngó,
Cò thong thả dùng mỏ gắp ăn.
Chủ nhà mời khách lăng xăng,
Khách thì chỉ biết mặt nhăn, thở dài!

Chồn giả từ, trở về hàn xá,
Lòng ê chề, buồn bã, rụng rời,
Lại thêm bụng đói tơi bời,
Chân bước hết nổi, chán đời, căm gan.

Người ác tâm đương nhiên trả giá,
Ðừng vô cớ hại phá tha nhân:
Gạt người bữa trước: gieo nhân,
Hôm kế, người gạt: quả lần theo sau!

Lão tiều phu già nua, mệt nhọc,
Thân ốm gầy, da bọc lấy xương,
Nặng nề lần bước dò đường,
Trở về lều cỏ bên sườn núi cao.

Lưng cụ khòm vì nhiều năm tuổi,
Lại cõng thêm bó củi, băng rừng,
Mắt nhoà lệ ứa rưng rưng,
Tủi thân tự hỏi :"Khổ chừng nào vơi?"

Quá kiệt sức, cụ dừng chân lại,
Ném bó cây nằm sải bên đường,
Tìm phương giải thoát tai ương,
Trách Trời sao ít xót thương tuổi già?

Thử ôn lại quảng đời bạc phước,
Từ sơ sanh đã được hưởng gì?
Bây giờ tuổi cổ lai hi,
Vẫn nghèo, thường bịnh, ít khi no lòng!

Nào vợ yếu, cháu con lúc nhúc,
Sưu thuế cao gịuc thúc đêm ngày,
Lại thêm chủ nợ thẳng tay,
Nhẫn tâm vơ vét hơn loài sói lang.

Lão buồn nghĩ: "Sống chi thêm nữa?
Mải nghèo nàn, lắm bữa thiếu ăn,
Phải chăng bởi nghiệp, do căn,
Chi bằng chết quách, siêu thăng linh hồn!

Lòng hớn hở tìm ra diệu kế:
Sớm giúp ông thoát bể hồng trần,
Nhẹ nhàng lìa bỏ xác thân,
Thì thầm khấn nguyện Tử Thần cứu nguy.

Liền khi ấy, Tử Thần xuất hiện,
Hiên ngang cười, đánh tiếng hỏi ngay:
"Ðiều chi hãy khá tỏ bày
Ðể ta tế độ thoát ngoài vòng vây".

"Xin Ngài hãy vui lòng giúp đỡ
Gác bó cây ngay ở giữa lưng,
Ðể lão lẹ bước nhanh chân,
Chóng về tệ xá, hợp quần thê nhi!

Ai cũng bảo: "Chết đi là hết,
Dứt nợ trần, khỏi mệt, khỏi phiền,
Nhưng vẫn chịu đựng thản nhiên,
Thà đau khổ sống, hơn phiền mạng vong!

Người hiền triết luôn luôn tính trước
Không đợi chờ khi cất bước ra đi
Sang cõi Trung giới Âm ty
Mà không chuẩn bị kiên trì từ lâu

Lúc nào cũng sẵn sàng khăn gói,
Ðể ra đi, bỏ thói khóc than:
Tử thần xuất hiện hiên ngang
Khó bề đoán trước, chặn đàng cản ngăn

Con Vua Chúa lắm khi mở mắt
Chỉ chào đời mấy khắc rồi đi
Của cải, quyền lực ích gì?
Tài cao , sắc đetp cũng đi như thường!

Tánh tàn nhẫn, Tử Thần cương quyết,
Lòng lạnh lùng , giả điếc, vô tâm,
Bất ngờ xuất hiện, âm thầm
Tàn phá, giết chóc, gieo mầm đau thương

Một bô lão đã ngoài trăm tuổi
Nghe ngặt mình thui thủi yếu dần,
Xin được gặp mặt Tử Thần,
Mong được cầu khẩn điều gần, điều xa.

Bóng Tử Thần bỗng đâu xuất hiện,
Hỏi:"Lão Ông có chuyệng chi cầu?
Gặp ta không dễ gì đâu,
Mau mau bày tỏ ngỏ hầu sớm đi."

Ông lão đáp:"Sao Ngài hối hả,
Vì cớ nào bươn bả, vội vàng,
Ðem người về Chốn Diêm-Ðàng,
Không cho hay trước, chẳng màng báo nguy!"

"Ngài biết không: tôi còn nhiều việc,
Thiếu thì giờ giải quyết khó an,
Vì quá bận rộn đa đoan,
Không thể thu xếp vẹn toàn được đâu.

"Kìa chúc ngôn tôi chưa kịp viết,
Ðể thu xếp mọi việc về lâu,
Vợ tôi cứ mãi nguyện cầu
Phu thê một lúc về chầu Diêm Vương

Tôi hãy còn một thân cháu nhỏ,
Cần có tôi giúp nó an bài,
Ðịa vị, nhà cửa, trong ngoài,
Lập xong gia thất, từ rày mới yên.

"Nhà đang ở cần thêm một mái,
Ðể trẻ con rộng rãi chơi rong,
Ðầu xuân cất , cuối hè xong,
Chừng đó hy vọng thong dong phần nào.

"Ðây chỉ mới một vài công việc
Sau hãy còn có biết bao nhiêu,
Mong Ngài thông cảm ít nhiều,
Giúp tôi giải quyết mọi điều an vui."

Ngươi quá tham, Tử Thần đáp lại,
Ta đã nhiều dễ dãi với ngươi,
Ðếm xem trọn xứ mấy người
Bách niên giai lão, như ngươi bây giờ?

"Ngươi trách ta sao không báo trước,
Một ít lâu khi rước người đi
Quả thật ngươi kém nghĩ suy,
Ðể kịp đón nhận những gì ta ban.

"Khi thấy mình mắt lờ, tóc bạc,
Thêm răng long, thân xác ốm mòn,
Tay chơn run rẩy, héo hon,
Ðó lời cảnh cáo chẳng còn bao lâu.

"Ta đã cho ngươi nhìn tận mặt
Nhiều bạn bè bệnh ngặt ra đi,
Ðó là cảnh cáo chớ gì?
Tại sao không hiểu, cứ ghì lấy thân?

"Nay ngươi sống có chi lý thú?
Ăn không ngon, giấc ngủ khó khăn,
Ðứng đi, cười nói nhọc nhằn,
Tình cảm, lý trí phải chăng yếu dần?

"Ngươi tiếc rẻ những điều vô ích,
Ðối với người chẳng thích, hết tươi,
Ðâu còn tuổi trẻ đôi mươi,
Còn đâu phong độ, vui cười như xưa?

"Thôi hãy mau lập tờ di chúc,
Ðể tránh điều lục đục sau này,
Xong rồi, trực chỉ phương tây
Xuôi tay, rũ áo, lướt mây, băng ngàn!"

Quả thật vị Tử Thần hữu lý,
Ðến tuổi già hoan hỉ ra đi,
Thiết tha, luyến ái làm chi?
Thân xác tàn tạ, còn gì mà ham?

Hãy ra đi như tàn bữa tiệc,
Miệng tươi cười cáo biệt chủ gia,
Cám ơn chủ đã hào hoa,
Thâm tình thết đãi, Vương gia chẳng bì.

Hãy dọn mình sẵn sáng từ trước,
Tránh ngỡ ngàn khi bước ra đi,
Ðừng trì huỡn, ích gì?
Kéo dài thêm được mấy thì, nghĩ xem?

Ðừng thì thầm, ớ nầy quý Cụ,
Hãy nhìn xem những lũ thanh niên,
Nhìn chúng hăng hái, hồn nhiên,
Thi đua liều chết, lặng yên tươi cười!

Nhưng chúng đã chết vì tử tiết,
Chết hiên ngang, oanh liệt, phi thường,
Hào hùng, nhưng rất đau thương,
Chết vì chánh nghĩa, nêu gương muôn đời.

Thôi, nói mãi càng làm người ghét,
Hãy bình tâm xem xét thật gần,
Người càng giống hệt Tử Thần
Lại càng sợ chết hơn phần thanh niên.

Một con lừa thân hình ốm yếu,
Kéo chiếc xe nặng trĩu món hàng
Chân bước mệt nhọc, lang thang
Tưởng chừng sắp ngã theo làn gió bay!

Một con ngựa đi bên cạnh nó,
Thân hình khoẻ, tuổi nhỏ, tráng niên,
Trang bị hàm khớp với yên,
Thong thả bách bộ, hồn nhiên yêu đời.

Lừa mệt đuối, nhỏ to nài nĩ:
“Kính mong anh hoan hỉ giúp tôi,
Gánh nặng hai đứa chia đôi,
Cùng nhau có thể sớm hồi kinh đô.

Ðối với anh, tấm thân tráng kiện,
Công việc ấy là chuyện dễ dàng.
Phần tôi sức yếu bất an,
Nghe như sắp chết, ráng càng thêm đau!”

Ngựa tàn nhẫn, khư khư từ chối,
Viện cớ thích rảnh rỗi, an nhàn,
Lại còn cười cợt, hát vang,
Bỗng lừa ngất xỉu, hồn sang Diêm Ðài.

Chủ nổi giận kềm cương ngựa lại,
Thay cho lừa, nó phải kéo xe
Phần việc đó sẽ nhẹ re,
Nếu xưa nó nhận phụ xe với lừa.

Phải chi khôn, nó mau giúp trước,
Lừa khỏi chết, nó được suy tôn.
Ðợi khi lừa trút linh hồn,
Ngựa cõng xác bạn chất dồn trên xe.

Một bài học cho người trần thế:
Sớm tích cực đoàn thể giúp nhau!
Một người gặp khó khăn nào
Láng giềng chung sức, cùng nhau chia sầu.

Tục ngữ ta có câu thường nói:
“Miếng khi đói hơn gói khi no”
Nếu nguy, hãy lẹ giúp cho,
Chờ khi hấp hối, còn lo được gì?

Trời hạn hán, ao hồ khô cạn,
Các thú cầm tử nạn đầy đường.
Cảnh vật xơ xác tang thương,
Tử Thần khủng khiếp vẫn thường vãng lai.

Một con Chồn chạy rong tìm nước,
Gặp Dê kia rảo bước kiếm ao.
Cả hai lo ngại, xôn xao
Chẳng lẽ chịu chết? Làm sao bây giờ?

May thay! Chúng tìm ra giếng lạng,
Nước ít oi, sắp cạn nay mai.
Reo cười, chúng nó mừng thay,
Ít ra sống tiếp vài ngày, hỉ hoan.

Muốn uống nước cũng không khó lắm,
Nhảy đại xuống, chịu lấm bộ lông,
Uống cho phỉ chí ngóng trông,
Nhưng thoát khỏi giếng, thật không dễ dàng.

Dê e ngại, ngập ngừng muốn thoái,
Chồn lanh lẹ, cứ hối thúc hoài,
"Sợ gì, có tớ cạnh Ngài,
Huynh đệ đùm bọc, chẳng nài công lao"

Nghe bùi tai, Dê bèn chấp nhận,
Cả hai liền nhảy tận giếng sâu.
Sẵn nước, uống chẳng bao lâu
Bụng hết chỗ chứa, bắt đầu muốn lên.

Dê lo sợ phen nầy không thoát,
Giếng thì sâu, vách cát khó trèo.
Hoàn cảnh thật rất hiểm nghèo,
Chỉ biết than thở, đành theo ý Trời.

Chồn trấn an:" Có chi đáng ngại,
Cảnh huống nầy cũng tại nơi em.
Mời anh uống cho đã thèm,
Sẵn có diệu kế, anh em thoát nàn.

Anh hãy đứng, dùng hai chân trước
Chống vào vách, mặt ngước lên trên,
Em sẽ nhè nhẹ bước lên,
Nhảy vọt thiệt mạnh đến bên miệng bờ.

Xong rồi, em sẽ tìm phương cách
Ðể kéo anh khỏi vách giếng sâu,
Tội chi mà phải u sầu ?
Nhanh lên, ta sẽ bắt đầu thoát thân! "

Nghe Chồn nói, Dê mừng hớn hở,
Cố khom lưng giúp đở Chồn leo,
Chỉ trong nháy mắt Chồn trèo
Thoát khỏi miệng giếng, bèn reo cười dòn

" Ðến phiên anh" , Dê bèn năn nỉ,
"Nhờ em giúp, chớ nghĩ thiệt hơn,
Công nầy anh sẽ đền ơn,
Tình sâu, nghĩa nặng, keo sơn vững bền."

Nghe Dê nói, Chồn ta cười lớn,
Giọng mỉa mai : " Ðừng giỡn, Dê ơi .
Xuống chi giếng lạng, chơi vơi,
Ðành cam chịu chết, chẳng rời được đâu!

Trời sanh ngươi nhiều râu , dài quá,
Nhưng u mê . Nếu khá thông minh,
Nhận định sáng suốt tình hình,
Sẽ không dại dột bỏ mình giếng sâu.

Ta vì quá đa đoan công việc,
Chớ chẳng phải tính thiệt hơn đâu.
Giã từ! Người hãy nguyện cầu,
May gặp ai rảnh, ngõ hầu giúp cho."

Bao nhiêu người như chồn, khôn, dại,
Miễn có lợi, xúi dại, hứa càn
Ðến khi công việc dở dang
Chết ai nấy chịu, chẳng màng cứu nguy.

Trăm vạn sự, nhớ nhìn kết cuộc,
Hứa dối gian là thuốc giết người.
Thận trọng, chớ có dễ ngươi
Vội tin sẽ mắc, chọn người kết thân.

Một bà lão tính tình keo kiết,
Sống độc thân ở miệt đồng quê.
Láng giềng, thân quyến đều chê
Bản tánh ích kỷ, không hề thương ai.

Ðể nuôi thân, bà nghề dệt vải,
Có mướn thêm hai gái cập kê,
Ðể tránh sớm đến, chiều về,
Hai thiếu nữ sống cạnh kề chủ nhân.

Vì bỏn xẻn nên nhiều mưu chước,
Dù khổ người , miễn được lợi mình,
Khiến cho lắm kẻ bất bình,
Nhưng không ai dám sự tình hở môi.


Mỗi buổi sáng , khi gà vừa gáy,
Bà nhanh chân đến trại công nhân,
Hai cô an giấc ngủ ngần
Ðánh thức: "Mau dậy, chuyên cần quay tơ"

Bên ngoài, trời hãy còn mờ tối,
Không đồng hồ, khó nỗi đoán giờ.
Hai cô mệt mỏi , bơ phờ,
Chân bước không vững, mắt mờ như đêm.

Chợt một cô nêu ra sáng kiến,
Chủ thức giấc nhờ tiếng gà kêu,
Nếu gà lặng tiếng trong lều,
Cả nhà an giấc, thảy đều dậy trưa!

Cùng nhau lén thi hành diệu kế,
Thủ tiêu gà, chẳng để mối manh.
Dù ai tài mấy cũng đành,
Không thể tìm thấy ngọn ngành lý do.

Nhưng, từ hôm gà không còn nữa,
Lòng bà tham, nóng tựa dầu sôi.
Vào đêm, chợt đứng, chợt ngồi,
Luôn luôn e ngại, bồi hồi, âu lo!

Bà cứ sợ ngủ quên, trời sáng,
Công nhân mải lảng vảng rong chơi.
Nếu không khởi sự kịp thời,
Công việc ắt sẽ tời bời hư hao.

Vừa đầu hôm, bà liền đi ngủ,
Nửa đêm dậy , nghe đủ lắm rồi,
Ðể tránh giờ giấc lãng trôi,
Bà mau đánh thức: "Hãy ngồi quay tơ!"

Hai thiếu nữ quá ư khổ sở:
Cảnh trước kia thật đỡ hơn nhiều.
Giết gà là việc quá liều,
Trước nhờ nó gáy, ngủ nhiều hơn nay!

Một bài học để người suy gẫm:
Lắm cảnh huống đang giẫm chông gai.
Thà kiên nhẩn nhận ách tai,
Còn hơn tìm cách thoát ngay ưu sầu.

Tìm tiến thân là điều cao quý,
Nhưng lắm khi nó chỉ thêm phiền.
Thà can đảm, chịu đứng yên,
Ðể khỏi đau khổ đảo điên hơn nhiều!